Carlos Bardem: "Por suposto que existe o esclavismo. Cando alguén traballa e traballa sen conseguir saír da precariedade, é un escravo"
Por Natalia Puga
A Carlos Bardem (Madrid, 1963) a vea artística vinlle de familia. El canalizouna a través de facetas tan variadas como actor, escritor, pero tamén historiador (licenciado en Historia pola Universidade Autónoma de Madrid- UAM) e diplomado en Relacións Internacionais. A conxunción da de escritor e historiador deu lugar á súa última novela, Mongo Blanco. Responde a esta entrevista xusto antes de chegar a Pontevedra para presentar a obra na Festa dos Libros. O encontro cos seus lectores será este domingo ás 19.00 horas na praza da Ferrería, como colofón a tres días de completa programación que pode consultarse aquí.
Como escritor, historiador e, sobre todo actor, Como vive estes encontros cos lectores? Como os afronta?
Escritor, actor e licenciado en historia. Un historiador é alguén que se dedica profesionalmente á investigación e publicacións históricas. Pero si son un namorado da historia do meu país e das grandes historias e personaxes da Historia. Atoparme cos lectores é un privilexio, é poder ter comunicación directa cos destinatarios desta novela. É levar o barco ao seu porto de destino.
Con Mongo Blanco afrontou o reto de resumir nun só libro cinco anos de documentación. Como se consegue?
En efecto, a escritura de Mongo Blanco levoume un total de cinco anos, a metade de documentación e a outra de organizar eses datos e redactalos para que, informando, non resultasen un lastre para o lector da novela. Quería ofrecerlle a experiencia total de A trata de escravos sen aforrarlle detalles nin crueza. Un traballo arduo, pero apaixonante. Eu non podo escribir nin dez páxinas se non me interesa, apaixona ou conmove o que fago, así que moito menos 620 páxinas.
Mongo Blanco céntrase na vida de Pedro Blanco, un personaxe sen dúbida importante na historia de España, pero totalmente descoñecido e escasamente retratado na historia da literatura. Como chegou ata el?
Pois lendo historia, a través dunha nota ao pé de páxina. Como digo son licenciado en historia, a miña especialidade é a historia Moderna e Contemporánea de España, e chamoume a atención non oír nunca deste negreiro malagueño. E iso levoume a outra inquietude: por que hai partes da nosa historia que se nos ocultan, deforman ou escamotean? Lendo a novela as respostas son obvias.
Por que tivemos que esperar ata o ano 2019 para que unha novela poña o foco na súa figura?
Ben, houbo que esperar a 2019 para que chegase Mongo Branco, pero Don Pedro Blanco Fernández de Trava, o Mago Espejo Sol, xa foi protagonista de El Negrero, de Liño Novas Calvo, unha magnifica novela publicada en 1933 por un galego emigrado a Cuba. Cheguei á novela de Novas cando xa empezara a escribir a miña, fascinoume, devoreina e afástea de min. A súa ocúpase a vida de Blanco desde outra perspectiva e períodos. Pero como digo é unha marabillosa novela e cun léxico inigualable.
Dicía vostede durante estas semanas de presentación do seu libro que a historia do esclavismo en España foi silenciada pola historiografía oficial. Cal cre que é o motivo?
Porque a orixe de moitas das grandes fortunas e institucións deste país, a orixe de moitos poderosos, está en dous cataclismos históricos e morais: a trata de escravos no XIX e o franquismo. E os poderosos son sempre quen ditamina o relato, a historia que os demais debemos coñecer.
Que fontes utilizou vostede para romper ese silencio?
Non tiven que profundar en arquivos e cartapacios. A trata de escravos está sorprendentemente ben documentada, sobre todo por historiadores estranxeiros, aínda que tamén hai moi bos estudos de investigadores cataláns. Eu dediqueime a ler sobre o tema e ordenar esa información cuantiosa en forma de novela.
Pedro Blanco chegou a ser o maior comerciante de escravos do mundo. É curioso porque, desde a perspectiva dunha española, se penso no comercio de escravos, a mente váiseme cara a roteiros de África cara a América. Ou cara a América simplemente. Como logrou a historia esta distorsión?
Enlaza cunha resposta anterior. Pedro Blanco chegou a ser o Pablo Escobar da trata, escalouna a números nunca vistos e amasou unha fortuna obscena. El e outros como el. Loxicamente, isto non o puido facer só. Tivo socios en todas partes. E en España uno dos máis importantes foi a raíña rexente María Cristina de Borbón. Outro o arcebispo de Toledo. A Bolsa de Barcelona creouse directamente por negreiros cataláns en Cuba para rendibilizar as súas fortunas sen o control da bolsa de Madrid. Supoño que non debe ser moi edificante ver que tras nomes, títulos, fortuna e dignidades o que hai é o comercio con seres humanos, o sangue dos escravos.
A súa novela retrata un sistema de comercialización tipo 'cash & carry', para entendelo desde a visión actual. Podería explicalo para alguén que se achega por primeira vez a esta historia esquecida?
Foi unha das innovacións do Mongo Blanco. Multiplicou o envío de escravos, en cantidade e frecuencia, acurtando o tempo que ata entón necesitaban os barcos negreiros para encher as súas adegas. Como? Con novidades tecnolóxicas, sistemas de sinais, pero sobre todo tendo sempre miles de negros encerrados en currais, un fluxo interminable de escravos que xa non dependese de guerras tribais esporádicas, de que fose a estación seca ou a de choivas. Xerou un estado de guerra permanente nunha enorme zona das actuais Serra Leona e Liberia, convencendo ademais aos nativos de que abandonasen toda actividade produtiva para consagrarse a raptarse e venderse aos factores brancos.
O comercio de escravos está erradicado, pero considera vostede que segue existindo esclavismo hoxe en día?
As cousas nin desaparecen nin se destrúen, só transfórmanse. Por suposto que existe o esclavismo, o literal que sofren os refuxiados atrapados en Libia, pero tamén a extensión do precariato nas nosas sociedades. Cando alguén perde case todos os seus dereitos, civís ou laborais, está a entrar na escravitude. Esa é a definición de escravo: alguén que carece de dereitos. Cando alguén traballa e traballa sen conseguir saír da precariedade, é un escravo.
A historia parece ter todo o necesario para converterse nunha superproducción cinematográfica...
Eu diría que máis ben unha serie. É difícil comprimir unha novela tan rica en tramas, personaxes e escenarios na duración dunha película sen mutilala en exceso. Unha serie con varias tempadas permitiría unha adaptación máis fiel.
Diría que existe algún Pedro Blanco na España de 2019?
Moitos.
Como despedida, coñece vostede Pontevedra e a súa vida literaria? Con que expectativas chega á cidade neste campo?
Pois a verdade é que non e veño coa única e fermosa expectativa de poder charlar con lectoras e lectores de Mongo Blanco. De compartir.
Relacionadas:
-
Lectura pública da Declaración Universal dos Dereitos Humanos polo seu 71 aniversario
Por Redacción |
-
A Festa dos Libros despídese deixando un gran sabor de boca
Por Redacción & Diego Torrado |
-
Os libros están de festa na Ferrería
Por Manu Otero |
-
A cidade que le celebra esta fin de semana a Festa dos Libros
Por Manu Otero |