Rodrigo Cortés: "A liberdade sempre é posible pero esixe un prezo. Hai que asumir as súas consecuencias"
Por Alejandro Espiño
Cando un pensa en Rodrigo Cortés (Ourense, 1973) enseguida véñenlle á mente algunhas das aclamadas producións cinematográficas que asina como director, produtor ou guionista. Pero nel, sempre hai máis. Unha inquietude creativa que, nesta ocasión, plasmou sobre o papel dando forma á súa segunda novela, Los años extraordinarios.
Con ela regresou a Galicia, terra á que lle une moito máis que a súa partida de nacemento. Porque se algo deixa claro, nada máis descolgar o teléfono, é que se hai algo que actúe como constante nas súas obras é, sen dúbida, a retranca que destilan. Herdanza, recoñece, da súa nai e que forma parte da súa maneira de entender o mundo.
Ao fío da túa novela, é a túa orixe galega unha desas cousas extraordinarias?
Non foi unha cousa arbitraria dunha viaxe de traballo. Iso desde logo. A miña nai vivía en Madrid. Decidiu que o seu fillo non podía ser de ningunha parte, que era o que consideraba ela que era ser de Madrid. Tiña que ser galego. Ir dar a luz a casa é unha cousa galeguísima. A miña nai tamén o fixo. Iso faime galego por mandato de sangue e case por mandato lunar.
O feito de ser galego é un aliciente á hora de presentar aquí este libro?
Sen dúbida. Sobre todo porque está cheo dunha perspectiva das cousas que ten moito que ver con esa terra e coa prosa de Cunqueiro, o verdadeiro inventor do realismo máxico. Esa forma de unir o real e o irreal sen fronteiras claras e cunha naturalidade absoluta. Un profesor díxome unha vez que eu tiña mal leite lúcido. Rapidamente identifiqueino como retranca.
Los años extraordinarios é a túa segunda novela. Como xorde este proxecto?
É unha boa pregunta que non sei contestar porque é unha novela feita sen obxectivo e sen plan, sen ter idea de onde iría ou sen pensar un día antes que ía poñerme a escribir. Empecei nas circunstancias máis improbables, en metade da montaxe dunha película de estudo. Estaba nunha pausa, nunha cafetería. Esperando unha chamada de Los Angeles.
"É unha novela feita sen obxectivo e sen plan, sen ter idea de onde iría ou sen pensar un día antes que ía poñerme a escribir"
Todo comezou entón coa frase coa que empeza o libro: "Nacín o 18 de outubro de 1902", non?
Así é. E con ela parece que se levantou un tapón. Dez días despois tiña 30.000 palabras escritas. Pero nunca me sentei no escritorio coa menor idea do que ía suceder. Inicialmente non sabía nin como era Jaime ou como se chamaba e fun descubrindo o seu carácter á vez que foi descubrindo os lugares que pisaba ou a xente á que coñecía.
Como foi o de escribir, polo menos ao principio, sen saber o rumbo que tomaría a novela?
É menos divertido do que pode parecer, porque hai unha parte que é como picar pedra. Pero ao mesmo tempo sempre sentín este exercicio como unha especie de reivindicación de liberdade creadora. Impúxenme non seguir ningunha regra e iso incluía as leis da física.
O seu protagonista é Jaime Fanjul, unha persoa canto menos peculiar.
É unha persoa moi difícil de definir, que elude en xeral a caricia, que fai pouco por ser querido, o que paradoxalmente xera un amor cara a el por parte do lector case inexplicable. Entre outras particularidades irritantes e algunhas pouco edificantes, ten dúas que me parece que non son despreciables. Non se queixa nunca e non xulga.
Ao longo da novela exerce de terrorista, de vidente, de anarquista… É un home que vive aventuras absolutamente surrealistas, pero sen aprender delas ou comprometerse a nada.
Nin sequera consigo mesmo. Vive entre a indiferenza e o pasmo e ten unha visión das cousas na que o mundo simplemente é, non é bo nin malo. Como a natureza, é implacable e segue o seu ritmo a unha escala que non é a do home. El acéptao con moita deportividade sen sentir a necesidade de axuizar calquera cousa que lle sucede.
Pola vida de Rodrigo Cortés pasaron persoas que evoquen a Jaime Fanjul?
Non de forma literal. Non coñecín a ningún Jaime e eu tampouco o son. De feito moitas veces fágolle tomar decisións que eu non tomaría para poñerllo difícil a el e a min. Pero non somos un lenzo en branco. Acabas espíndote por acción ou por omisión.
Pero si atopei a xente que ten trazos parciais cos aspectos que máis respecto de Jaime. Esa xente que non ten ningunha présa por dar a súa opinión. E á vez, Jaime comete moitos erros que probablemente teñan máis que ver comigo, cos meus defectos.
A novela é ademais un percorrido por un século XX alternativo, ás veces mesmo distópico. Entendo que expor así unha historia dáche unha maior liberdade creativa, non é así?
Si, e á vez podo descartar que a novela teña vocación alegórica ou metafórica ou que conteña nada que sexa parecido a un consello ou unha recomendación. Simplemente aceptei cada imaxe ou idea por irracionais que fosen para modelalas con total deportividade e tirar do fío para desmadexar o nobelo. A novela o único que fai é non respectar nada. Iso inclúe os feitos históricos ou os lugares que inventa con toda naturalidade.
"O humor é o que nos fai propiamente humanos. É síntoma de intelixencia. Permítenos ver as cousas de forma moito menos indulxente"
É un libro que destila moito humor, non? O humor sálvanos de todo?
O humor é o que nos fai propiamente humanos. É síntoma de intelixencia. Non sempre é divertido pero impón unha distancia que evita a solemnidade e permite ver as cousas de forma moito menos indulxente, moito menos paternalista e desposuíndoas de toda gravidade.
Dis que esta novela só podería escribila un español. Por que?
Créoo firmemente. Iso non significa que non sexa comprensible por calquera. Pero pertence de forma consciente e inconsciente á nosa traxectoria. Parte de Cervantes na súa versión máis indulxente ou de Quevedo na súa vertente máis dura e agresiva. Pasa por Valle Inclán, por Cunqueiro, por Rafael Azcona, por Eduardo Mendoza ou por José Luis Cuerda por achegarnos máis ao presente. Determinan unha tradición inevitable. É o que somos e como miramos.
E á hora de dar forma unha historia, notas máis liberdade na escritura ou no cine?
A liberdade é posible en todas as disciplinas. O que sucede é que é máis cara nunhas que noutras. A liberdade no cinema é moito máis cara, implica máis loitas, máis pelexas, máis pelos na gateira, máis anos de vida porque falamos de millóns de dólares, unha chea de xente con ganas de opinar e presións inevitables.
En literatura non é tan custosa de maneira directa pero componse daquilo que pareza recomendar o mercado editorial ou os teóricos gustos do lector. A liberdade sempre é posible pero esixe un prezo. O sinónimo da liberdade é a responsabilidade. Se un exerce a liberdade máis lle vale están disposto a asumir as súas consecuencias.
Falemos agora de televisión. Estreas o próximo 5 de novembro o remake de Historias para no dormir, en Amazon. Como foi a experiencia?
Gravei La broma. É unha historia negra cruelmente divertida con Eduard Fernández, Nathalie Poza e Raul Arévalo, que é todo un 'tour de force' interpretativo. Son tres personaxes moi pouco edificantes que están a dispostos a cravarse un puñal nas costas á menor oportunidade. É unha especie de cruzamento entre Dashiell Hammett e Hitchcock.
Adaptar a obra dun gran mestre como Chicho Ibáñez Serrador xerouvos máis presión para estar á altura da serie orixinal?
Ao revés. Podes sentir a figura de Chicho como unha sombra alongada que te esmaga ou como un paraugas que te acolle. O que fixemos os catro directores é un acto de homenaxe e agradecemento á obra do gran pioneiro que puxo os baldosíns que pisamos nós. Sacudímonos esa presión e fixémolo como un exercicio de puro goce e tributo.
"O ser humano exprésase de forma creativa e iso pasa tamén nos momentos máis difíciles e duros"
E, se non me equivoco, volves ao cine tamén moi pronto...
O 3 de decembro estreo a miña próxima peli, El amor en su lugar. Transcorre no gueto de Varsovia en 1942 e conta a historia dunha troupe de actores xudeus que interpretan un musical que existiu de verdade en metade da invasión alemá, paradoxalmente moi divertido e cheo de cancións, que fala sobre a propia vida no gueto.
Rin de si mesmos mentres teñen que tomar unha decisión drástica antes do toque de queda. Todo sucede en tempo real e sen elipsis. Iso fainos entrar e saír da obra constantemente e cambiar o rexistro interpretativo dos actores. Non é o mesmo interpretar para o público que cando cae o pano ou se fala entre bambalinas.
É un bo momento para a cultura tras o parón obrigado pola pandemia?
O sector cultural pásao mal sempre porque é o máis fácil para renunciar. Pero a cultura é por encima de todo inevitable. O ser humano exprésase de forma creativa e iso pasa tamén nos momentos máis difíciles e duros, nos que emerxe cunha inexplicable puxanza.
En todo caso, os tempos que un vive son os que lle toca vivir en cada momento. O taboleiro non se discute. As cousas ás veces son máis fácil ou difíciles e non queda outra que responsabilizarse dun mesmo e atopar unha greta no muro.
Relacionadas:
-
RADIO.- 'Corruptus optimi', os anos máis negros do sindicalismo andaluz nunha novela negra escrita por un pontevedrés
Por Marisa Ciordia |
-
RADIO.- Unha novela negra ao redor dun feito real: a misteriosa morte da actriz Sandra Mozarowsky
Por Marisa Ciordia |
-
Laura Ferrero: "A pandemia ensinounos a non dar por sentado as cousas. Agora pensámolas moito máis"
Por Alejandro Espiño & Mónica Patxot |
-
Antonio Lucas: "Galicia é o sitio onde o meu libro pódese decodificar mellor, porque sabedes o que se vive no mar"
Por Alejandro Espiño & Mónica Patxot |
-
Andrés Suárez: "Non me arrepinto de nada que fixera na miña vida. E iso que a liei bastante"
Por Alejandro Espiño & Mónica Patxot |