Houbo un tempo cando facer cultura en galego non era nada doado é dende as trinxeiras de asociacións culturais e de veciños e tamén de xeito individual xente que quería o idioma e a cultura de Galicia teimaba por manter acendido o facho da nosa fala. Corría o ano 1979 cando mozos moi novos tivemos o privilexio de coñecer un gran poeta dos nosos ao que este ano adícaselle o día das letras galegas con moito merecemento, Manuel María, poeta da terra que falaba cos paxaros e cos ríos.
Naquel ano, a A.S.P.G. presentaba un libro de Manuel María no antergo salón de actos da Caixa de Aforros Provincial que con moitas reticencias prestara As Rúas do Vento Ceibe da editorial Xistral, alí co local ateigado de xente coñecimos o poeta da chaira, o home que traía á cidade a Terra Cha, que nos recitaba coa voz rexia e forte como a súa terra, do canto do carro polas congostras, da chegada do cuco, pola primavera, do rechouchío dos paxaros e da tristura das árbores da cidade, da nosa fala e, sobor de todo, da natureza, de ríos e muíños e de arados de pau. Sorprendeume un poema do libro que lle adica á embarcación máis tradicional a Dorna escrito dende un lugar tan alonxado do mar, agora se entende porque cando se xubilou deixou a súa Terra Cha e xunto a Saleta viñeron agora para A Coruña. Algunhas das poesías musicalizadas e cantadas por Fuxan os Ventos, Suso Vaamonde e A Quenlla fixéronse moi populares e axudaron moitísimo o coñecemento da nosa poesía máis popular e a conservación da nosa língua.
Despois fumos á Imprenta Librería El Pueblo a primeira vez que houbo na cidade a sinatura dun libro polo autor, algo que agora é habitual, en nome da A.S.P.G. un activista da cultura de resistencia, Fernando Cucharro Pintos, que tan bos recordos deixou como mestre en Lérez presentounos o poeta. Aínda existe a imprenta El Pueblo, que rexida polos netos segue coa tradición de imprenta cercana e familiar. Logo nunha taberna arredor dunhas cuncas de viño falounos de ríos regatos chorimas de rexios carballos de bolboretas e donosiñas e, sobor de todo, sempre voltaba falarnos da súa Terra Cha. Eu nun intre faleille do noso río de infancia, o Gafos, que era como os que el nos contaba do seu máis próximo un río que no verán nós, os cativos, metiamos o brazo e tocabamos o fondo coa man. Gustoulle, sobor de todo, que lle conservaramos o nome que semellaba maldito daquela os leprosos na súa tradución o castelán era marxinados pola sociedade, quixo coñecelo pero daquela estaba abandonado aínda non botaran man del os de Vaipolorío. Nós o tiñamos esquecido e ademais non me atrevín a dicirlle que os rapaces que gozamos del na infancia non fóramos quen de impedir que tapasen o tramo máis fermoso ao seu paso a carón da cidade. Mágoa quue daquela non puidéramos presumir de ríos limpos.
Sería bo que en agradecemento ao poeta que tanto escribiu da natureza puxéramos o nome de Manuel María á carballeira do Gafos, a derradeira que queda na cidade. Sería un xeito de agradecer o cariño que tiña pola nosa cidade e recuperar o xardín de Sanidade ao seu carón para facer un gran parque para desfrute da cidadanía.