Julio C. Piñeiro
Crítica de cine: Amor, de Michael Haneke
"Na saúde e na enfermidade". Que fácil se asinte aos votos matrimoniais, pero que pouco se pensa no seu auténtico significado e na trascendencia que van acabar tendo esas palabras nun momento ou outro da traxectoria conxugal. Pode que esta fose a premisa a partir da cal o austríaco Michael Haneke, sen dúbida un dos cineastas europeos máis importantes das dúas últimas décadas, comezou a tecer esta desasosegante pero, por máis que poida pesar, profundamente reveladora historia de amor, que lle serviu no pasado mes de maio para se levar a súa segunda Palma de Ouro en Cannes, só tres anos despois de face-lo propio coa excelente A cinta branca, e colarse o pasado xoves, contra todo pronóstico, entre as nominadas na maioría das categorías de peso dos premios Oscar da industria norteamericana, incluida a de Mellor Película.
Lendo a sinopse comercial, esto último podería parecer unha consecuencia lóxica, dado o cóctel temático que ofrece a historia (amor, vellez e enfermidade), tradicionalmente moi do gusto dos académicos, pero que en realidade, tanto formal e estilística como, sobre todo, significativamente, a esencia final do filme non podería estar máis afastada dos cánones do gran hipertexto hollywoodiense. O relato está situado exactamente nas antípodas de todo o que nos poida suxerir en primeira e segunda instancia a palabra que lle da título (e máxime na súa versión orixinal, en francés) e o que desta tradicionalmente se reflectiu en códigos fílmicos.
Haneke leva o seu propio estilo, moi definido dende hai tempo e profundamente recoñecido e admirado, ata as súas últimas consecuencias, cun plantexamento argumental que se presta a tal mester. Cunha cadencia narrativa máis espida que no seu anterior filme, e progresivamente desmoralizante e claustrofóbica, rozando por momentos a exasperación ou incluso o tedio, para chegar no terceiro acto, cun pulso que non deixa pegadas na trama, e cravarnos de cheo unha estaca no corazón, ou onde queira que se atope o centro neurálxico de procesamento da percepción, a empatía e as emocións. A narración parece seguir ese patrón que empregaba o propio Muhammad Ali para definir o seu estilo de boxeo: voa coma unha bolboreta, pica coma unha abella.
O relato non precisa nin require redención ningunha, xa que saca á luz o verdadeiro significado do concepto de amor, fóra de connotacións líricas e románticas, lonxe de Nerudas, Sinatras e Gainsbourgs, de Love Stories e Casablancas. Ese simbolismo e onirismo que aparece en momentos puntuais e significativos do filme, bailando entre o tétrico e o místico, non responde, por tanto, a ningunha intención redentora, senón a unha sorte de expresión abstracta da conciencia do protagonista activo (un soberbio Jean-Louis Trintignant que soporta nas súas costas o devenir da narración, pese a que os recoñecemente estean caendo do lado da contida Emmanuelle Riva), e finalmente, a unha resolución implícita dese círculo que é o amor no marco dunha vida enteira.
(Pode ver esta crítica ampliada en Enclavedecine, o blog de cine de Julio C. Piñeiro)
13.01.2013