Carlos Regojo Solla
O Feirante
Na romaría, nesta concretamente, unha máis adicada ás moitas santiñas, todas elas milagreiras, descontando que esta é a máis milagreira de todas, sementadoras da fe nos imposibles cando, sans ou doentes, desexamos seguir vivindo cun pouquiño de amparo na contra da maxia negra do diaño que pode andar pola eira, fochicando coma xabarín de inverno, famento, na procura das poucas landras cumpridas no setembro, soterradas e procuradas en cen rebuscos, para lembrarnos que en realidade xa imos indo delicados coma papoulas queimadas polo sol, esvaecidas entre o trigo dourado da vida, logo de ter dilapidado a saúde da xuventude, esvarando pola doada aba da ignorancia, pletóricos de estaren abondosos de forzas, cando chegamos á casa da inevitable vellez, decatámonos que a Santiña, esa imaxe de pau, cunha cariña bagoada, envolta nun manto azul de ceo limpo que agocha a dor de tódalas virxes, arremuiñado en mil enrugas arredor do corpo para se arrastrar trunfada coa coquetería dunha raíña, que sae en procesión por nós, cheíña de cartos, prendidos con alfinetes, que nin falla lle fan para ollar cara un e que marches apacíbel, pero que ti lle deixas en agasallo polo favor pedido, amarrado a unha candea de corpo enteiro que apaga co vento e acende presurosa unha fermosa romeira ao teu carón coa que pecas de pensamento, ou mostrándolle o esvoto dos teus cadrís. Esa Santiña que sempre te mira, estache facendo un ben de balde ao mellor sen que te decates. Non hai outra, do ceo á terra coa mediación da Interventora nese día luminoso na montaña que sabe a gloria e que te enche os pulmóns de vida para berrar ¡Viva a Virxe dos Milagres!
Nesa romaría, (a romaría de antes do punto e aparte), o feirante de trebellos é puntual e non deixa de acudir ano tras ano. Sempre no mesmo sitio, no cumio da costa que leva ó Santuario entre o muro do adro e o camiño de aceso, na raia da carballeira. Un espazo tomado ó milímetro, sempre no mesmo sitio ano tras ano, coma si nunca se fose. Parece coma si dun tempo a outro o posto coa xente dentro aparecese por arte de maxia e é que o reloxo cuspe o tempo sen o teu permiso e as romarías, coma moitas outras cousas, volven dun día para outro aínda que pasara un ano ou, o que é peor, lustros enteiros.
Trátase dun posto duns tres por dous metros cuberto por unha lona que tapa tamén os laterais; un posto de feira do máis normal onde os aparellos, as cousas, os chismes, os trebellos, a mercadería ou como queiramos chamalos, abondan nun mostrario en rampla cara ó público dividido en seccións máis ou menos definidas, colocadas por categorías e especies de xeito uniforme e permanente, sen orde pretendida algunha, quero decir … bueno, eu que sei o sentido que ten todo aquello?. Por máis que olles algunha novidade, a meirande parte deles, volves velos colocados na mesma posición ano tras ano con pouca diferenza. Parece unha técnica estudada de control. Lémbrome daquel principio que marca o éxito comercial das grandes empresas americanas que di : "cada cousa no seu sitio e un sitio para cada cousa". Aquí pasa o mesmo. Tódolos obxectos ocupan a totalidade do espazo deixando case que un pequeno corredor ao fondo, tralo que se move o vendedor ou máis ben o representante comercial de obxectos variados. Nun recuncho senta, nunha pequena cadeira, unha muller que se supón é a súa dona que fica quieta todo o día. Penso eu que se trata dunha muller de incalculable valor para o ferreiro, tratante de ferros, anticuario, trapeiro da ferralla sentimental que non entende de tempos modernos. Ela é a compaña, o ser do seu ser que leva con el máis de mil anos de compaña e poucas horas de conversa. Nin mira para a xente pero ten a validez de muller do cego das cantigas de feira, un soporte na alma do ferreiro. De seguro que a súa cabeza é un rebumbio selectivo de sons: ruídos de feira, de alto falantes, conversas perdidas - das que lle quedan cachos especiais referidos a herdanzas, carteiras roubadas, tira e afrouxa dos regateos, algunha oferta interesante, pelexas de bébedos- … Non sei cando se retirará a descansar na noite, cando come, cando fai as súas cousas imposibles de reter; ao mellor porque non me cadra estar alí ou porque me da noxo pensalo. É a muller do feirante, o sostén da grandeza daquel home.
El é un home maior, alto e forte, conserva moito pelo, un pelo liso e cano, un pouco rebelde, longo sen selo moito, con recordos louros. Ten unha cara apracible, sen engurras, pola que corre a suor sen que pareza ser suorento por natureza; ten porte elegante, polo que non pasan os anos; unha persoa que xera confianza, dunha soa palabra a quen non fai falla máis documento mercantil que ó compromiso falado.
- Queda dito e feito- penso que esta será a súa signatura nos documentos. Así, sen máis.
Viste un mono azul mariño co po de mil feiras, gastado, cun gran peto central en coiro, cosido a maiores á altura do peito, medio aberto, polo que asoma un pano cor crema moi usado co que as veces seca a faciana nas horas centrais do domingo caluroso do setembro. A oferta dos productos dos que fai mostra é moi variada: moedas, chaves- algunhas dun cobre apagado no que se adiviña calidade- , vellas chaves enormes sen pechadura e vellas pechaduras enormes sen chave, coas pezas do mecanismo á vista, tentadoras ás que máis dalgún membro da parroquia ofrécese abrila con "doada precisión".
- Non é complicado. Ves este pasador? - di un paisano collendo a pechadura, pois colles o desparafusador, pancas nel …
Non da tempo saber que está a dicir pola rapidez con que devolve a máquina ao seu lugar ante a mirada azul clara (que non o dixen), limpa e segura do ferreiro que so se apreza nos "intres perigosos".
Leva tamén cadeados abertos e pechados sen solución de continuidade, unha bacía de cuspir, máquinas de coser, -case que todas elas da marca alemá Singer, de cando as bisavoas dos avós, con mans de ouro, tiñan a ben facer a roupa da familia, cantos segredos poderían contar! -, romanas, coitelos, navallas de afeitar mil barbas sabe deus de quen … , reloxos espertadores, cadeas de contados elos, cadeas un pouco máis longas, media bisagra!!, unha macheta á que lle fai falla unha boa pasada pola pedra de afiar, cravos ferruxentos, unha estilográfica Sterbrook de cor verde pousada nun delicado pano que tiña bordada unha bonita gue maiúscula, ferraduras de cabalo, …. Case que todo son cousas do ferro atávico das covas coa contemporaneidade de cando a frase "ti non sabes o que vale un cravo" que dicía Eduardo o ferrador. Ten un éxito tremendo de curiosos; a xente apíñase diante da mercadoría e chegar á primeira fila é todo un exercicio de abrirse paso a base de pequenos e disimulados empuxóns manexando os cóbados coma si estiveras movendo as pancas do tractor ou da pa nun intre complicado da sementeira cando, ao remate da leira, tes que dobrar sen perder terra e sen tocarlle as catro cuncas do Andrés co cal non te levas aló moi ben. Cando logras chegar , usmas, pero é moi difícil abarcalo todo ao primeiro golpe, polo que tes que facer axiña un varrido visual e deixar a outros o seu momento de gloria. Ninguén di nada pero iso vai implícito e non podes perpetuarte no sitio aínda que o quixeras. Entras ao posto e vante movendo, non es ti, é a marea. Hai un ritmo natural da curiosidade. Túa vista pérdese na variedade de obxectos e non concibes para que poidan servir algúns deles, será porque non tes tempo de pensalo; si algún obxecto chama a atención de alguén, e este ten o atrevemento de collelo, percíbese que alguén que non se sabe o está vendo . Será o home dos trebellos?… non non parece ser el, xa que ten a mirada perdida posta na lámpada que colga no teito de lona. Será a muller?… tampouco parece; ela anda noutro mundo, ou iso parece, mirando a faldriqueira. Será a xente? … Á xente que lle dean; todos andan lelos. Logo, quen é?…Ninguén chega a sabelo pero o caso é que o obxecto empeza a queimar nas mans de quen o teña ata que decide preguntar ollando cara o xefe:
- Xefe, canto por isto ?
A súa resposta sempre é tallante O ton de voz do ferreiro, feirante non da marxe ó regateo de seguro porque na súa profesión, os produtos de mercado son moi valiosos e ser serios é importante; isto enténdese ben.
-Tanto, di case sen mirar para o home. Entón caes na conta. Era el quen miraba sen ser visto. Non sei coma o fai, é un xenio das olladas. Nótase que domina a cousa.
O interesado volve coloca- lo obxecto no sitio no que o collera, máis ou menos, e aquel home vai e aínda retoca a posición daquela cousa centímetro arriba centímetro abaixo, coma si con iso tivera maior control da mercadoría, cousa moi natural.
Algúns prezos son verdadeiramente altos pero no esperes nin un can de rebaixa. Ás túas costas outros membros da parroquia atentos ao que esta pasando, curiosos interesados, ou non, polo prezo que o feirante acaba de dar dun produto polo que alguén preguntou, inquiren á súa vez.
- Canto dixo?, canto pide? -di un home tras ti. Canto lle dixo?-
- Eu teño un parecido na casa, di outro elevando a voz, coma deixando unha oferta de venda no ar á que o feirante fai que non escoita. As veces non me explico coma se gaña a vida realmente aquel home xa que teño entendido que os postos nas feiras non andan baratos.
-Douche tanto, regatea un paisano, a quen o feirante nin ve nin contesta. É un home coas palabras xustas, coma ten que ser neste tipo de negocio. Eu faría o mesmo.
A xente mete os dedos entre as moedas e entón o home fixa un pouco máis a atención. Á fin trátase de cartos aínda que xa non teñan aquel valor de cando eran moeda corrente. Queda algo do alén xa pasado Cobre vello desgastado e oxidado con esa patina cor verde que apenas deixa ver o relevo da cara dalgún rei, cobre usado ás veces para sacar a pezoña das avespas cando eran das nósas, pezas furadas no medio chamadas reais, patacóns e algunha cadela de alumínio, douradas pesetas, escudos portugueses, pesos de a cinco, acaso con algún contido en prata coma aqueles que tiñan máis valor polo peso que polo troco en menor. Tamén algo de papel, cartiños que alguén noutro tempo manexou con ledicia ou amargura , billetes que aínda dan ganas de gastar, mais nada especial, ao menos en aparencia. Pero carallo, nótase que son cartos e moitos deles soan de fai pouco, coma soaban no mostrador da taberna de Xulio, alá na aldea, cando pagabas a cunca de viño tinto espeso coma sangue, mentres fora zumbaba o vento choiva que che ía empapar coma un pito camiño da casa, ao pasar polo "Cacaracá", aquel cacho de corredoira que torcía as variñas da parroquia que levabas coma paraugas, o mesmo sitio onde alguén deixou unha noite, dentro dun saco, unha chea de ósos de xente cristián e que nunca se soubo quen o fixo.
- Tes algunha cadea de bicicleta? pregunta un paisano dende atrás atraendo a atención dos demais e colándose deste xeito en primeira fila empurrando un pouco mais descarado , - é que dende aquí non vexo ben- di a modo de desculpa. Trátase dun home baixiño que pasara desapercibido pero ao que todos deixan paso con aire protector ,( dixen que era baixiño), que consigue o primeiro plano do mostrador mostrario.
- Non, hoxe non, pero si vas a San Breixo en quince días lévocha . Non podo traer todo, di o feirantea modo de desculpa. Aquilo daba entender que o material dispoñible non era so o que andaba á vista, ante cousa tal que os interesados alí presentes asentiran coa cabeza, botando o morro para fora.
- Ten, ten moito material, eu seino, di un home moi maior. Unha vez, fai anos, tróuxome por encargo nesta mesma romaría, un mango de buxo para a fouce que herdei de papá, e aí está. Lembras, Alemán, chamouno coma se fora da familia e coma si ese fora o alcume ou apelido do ferraxeiro, quen mira cara o vello da fouce para dicirlle que si coa testa, con aire de ter o recordo moi fresco. A min aquilo deume pensar se non andarían de acordo nas feiras os dous homes, pero descartei o pensamento de seguido cando volvín ver a faciana seria do anticuario. Non podía ser, non encaixaba e penso que si coincidían ámbolos dous en mil feiras, que pode ser que sí, e ocorrera a mesma situación, en ningunha das mil habería pacto algún entre eles. A palabra buxo é máxica e isto anima ó persoal.
- Terías unha roldana "polipasto" de tres? Pregunta outro.Teño unhas toadas nas vigas do alpendre que quero mover antes que veña todo abaixo este inverno, explica o home.
- Ven a San Breixo en quince días, pero non deixes de vir porque iso pesa e ocupa- resposta o "Alemán".
E así quedaba a cousa apalabrada, palabra dada entre romarías ao pé do santuario que obrigaba por en, cousa seria amigo, de obrigado cumprimento que só poderías romper se a sorte se te puxera máis negra ca noite e deixaras de darlle ó alento.
Entre todos eses enredos naquel almacenaxe de pacífica loucura, destaca unha caixa de cartón chea de fotos vellas. Non se sabe si alguén se desfixo do patrimonio persoal o as atopou nun faiado e cometeu o sacrilexio de expoñer a intimidade da vida familiar. O Alemán tampouco dirá ren . Moitas son de estudo e dicir, feitas na cidade e en case todas hai escenas familiares, matrimonios, fillos, netos, o primeiro coche, algún animal, as veces algún mortiño cos ollos abertos e con aparencia de ir sentar na mesa para xantar, costume corrente antes … Un mundo pasado, coma calquera dos que esta a pasar ou vira despois, parecido na súa variedade ao posto mesmo do Alemán. As fotos non parecen ser obxecto de predilección entre os curiosos. Hai coma un meigallo pero sempre hai alguén que colle a caixa, as mira, selecciona algunha que outra e pregunta:
- Esta canto?
Non sei o criterio que usará o feirante para poñerlle o prezo ao seu contido pero non todas custan o mesmo.
- Esa dez- resposta o dono.
- Estoutra? -volve preguntar o interesado.
- Esa cinco- resposta o ferraxeiro con moita desgana.
Todas son cifras redondas múltiplos de cinco. É coma se a historia individual dos protagonistas das fotos tivera esa constante matemática; quen llo ía dicir á xente retratada cando pousaban! En realidade penso que si é certo aquilo de que as fotos rouban a alma.
O posto endexamais anda baldeiro de interesados aínda que non se mire unha soa venda. É un posto curioso, coma si a comisión da festa houbera feito unha contrata especial e distinta ás outras da feira, con gancho só equiparable ao da mesma Santa. Excluíndo os polbeiros, non hai outros centros de interese que teñan esa categoría. Todos andan pasmos reverenciando os ferros porque a ferralla ten variedade e na imaxinación de cada quen calquera peza podería encaixar naquela parte da casa, do canastro, no cuberto da eira, naquela cancela (que tes aló preto daquel marco que te moveu o tolo do Xosé), no pozo …, pezas coma calquera daquelas que tiraches ao lixo hai tempo, cousa da que agora arrepínteste..
A miña curiosidade fai que me fixe un obxecto que paréceme coñecido. Fico disposto a mercalo sen releo. Coa mellor das tonalidades, elevando a voz, espeto con intencionalidade sinalando a cuspideira
- Eh, señor!, yo me llevo esa bacía.
O Alemán vólvese completamente. De seguro aquilo poucas veces lle ocorrera. Ía dunha finura calculada, primeiro polo ton e o tratamento. Segundo polo uso da lingua, e terceiro e definitivo porque non pedira prezo. Conseguín o seu interese e tamén a atención xeral.
- Le cuesta cincuenta euros, caballero- respostou o feirante dunha atacada. De seguro que poucos oíran falar tanto e tan convincente a aquel home. Claro que a cousa moito era polo idioma utilizado. A propia muller da esquina rebuliu na cadeira.
- Es mía, sr, -digo entregándolle un billete polo valor pedido.
- Se lleva buena mercancía, -abonda o feirante. Todo cobre. Solo al peso ya le compensa. Ahora ya no tiene el mismo uso que antes pero puede servirle de macetero. Por debajo tiene un número; es original, lo adquirí hace años en una barbería de la cual aún conservo el sillón de barbero.
- Gracias, señor -respondinlle. -Me gustaría ver ese sillón.
- Hombre, se trata de uno de barbero, imagínese … pero si está muy interesado en quince días lo puede ver en San Breixo.- contestou o home un pouco comprometido.
- No se preocupe, no hará falta que cargue usted con la silla hasta San Breixo, Alemán, -atrevinme a chamalo … Es usted alemán, por lo que oigo - dixen a modo de desculpa
- Bueno, si; pero cómo quiere que hagamos entonces? -pregunta.
- Dígame dónde la guarda- contesteille, -yo podría pasar a verla en cualquier momento.
- Si no le interesa con urgencia, dejaremos pasar septiembre. Si le parece bien, luego, acérquese a esta dirección, -dixo alargándome unha tarxeta que sacou dun cestiño de vimbio.
Manuel Fruixeira Alemán
ANTICUARIO
Rúa Monte do Buxo, 16
Espandaleira, Lugo
Teléfono 000000000
- Graciñas, sr -respondín collendo a tarxeta,- antes de Nadal miramos eso. Le llamaré antes por si la vendiese.
A xente partipou calada no dialogo. Nin que decir ten que cheguei a carón do mostrador sen empurróns e sentinme folgado todo o tempo. Cando marchaba creín ouir que alguén lle pedía ao feriante outra tarxeta de visita.
A banda de música toca o himno galego ao tempo que a coheteria comeza estoupar. É o momento da consagrazón na misa solemne. A xente queda sorprendida pola música do noso himno. A verdade é que estremece e emociona moito. A min case que me fai botar unha bágoa. Dame que teño pendente a nacionalidade dunha terra aínda por amar. Sinto o valeiro dunha lingua que debería ser miña mais non o é. Tódalas miradas van na mesma direcion, cara o altar ao aire libre. A muller do Alemán ergue e se persigna. Volve sentar de seguido.
Eu volvo ao Santuario polo inverno, alomenos dúas veces. Sinto esa necesidade. Poño algunha candea á Milagreira. Ao principio non ía tan motivado pero xa vou crendo. A verdade é que aínda ando por estas de verdadeiro milagre, que lle pregunten aos meus médicos. Logo das candeas dou unha volta arredor da igrexa e logo paso a ver o espazo que ocupa o ferreiro cando está na festa. Miro o sitio, doulle voltas a aqueles poucos metros cadrados entre terra e herba, póñome na posición que ocupa o feirante, fago que me sento coma aquela muller que lle acompaña e case que sento o rebulir da xente, o cheiro das rosquillas, do polbo nas potas de cobre, o ruido dos auto falantes … É só un intre que trato axiña de esquecer non vaia se lo contó que ande nun tempo desdobrado e non me estea decatando.
***Carlos Regojo Solla