Carlos Regojo Solla
Cantinero de Cuba
Meu compadre Pedriño, de alcume "Estrume", leva xa tempo porfiando na procura de atopar o iceberg que provocou o afundimento do Titanic, un barco moi grande -di el- que levaba moitísima xente e que atoparon afundido non hai moito baixo as mesmas augas de Terranova onde, noutro tempo, os dous pescabamos entre néboas espesas e muros á valga, conxelados, brancos e azuis. Pensa que, coma nos accidentes de automóbiles, andarán na mole de xeo "causante", moi clariñas, as raiadas producidas no encontro, coma testemuños do choque; probas definitivas que permitan saber de quen foi a culpa da abordaxe e posterior afundimento do transatlántico e, deste xeito, engadir novos datos á investigación das compañías de seguros, porque aí, ó seu parecer, "hai toda unha boa leira na que traballar, tan produtiva coma as que se despachaban, sen case notalo, "Testudo" e "Cornovirado", os dous bois que noutro tempo tiñan os seus avós aló nunha aldea de Combarro, capaces de arar, en pendente e nunha soa tarde, cen ferrados (dos do axuntamento de Poio), razón pola que eran tan famosos e requiridos na bisbarra.
O Estrume pasaba case que todas as tardes coa mesma teima ata facerse aburrido.
-Mira que andar por riba tantas veces sen sabelo! Calquera daquelas moles azuladas podería ter a resposta do problema, - dicía referíndose ao buque afundido e ás paredes de xeo que atopabamos a diario naquel mar bravo onde enchíamos as bodegas de moreas dun bacallau coma non se volveu ver outro.
Se non fora porque xa quedamos poucos e moitos andan peor ca el, daban ganas de subilo a bordo dun bote e mandalo á valga por ver se collía unha desas correntes cara as augas canadenses que ben coñeciamos os dous. Penso que Pedriño tolea dende que colleu a xubilación -antes, a mar activa, a faena dura, tíñalle os miolos máis ocupados e non andaba tan alporizado- . Cando se pon reincidente co barco ese, fágolle notar que xa hai moito do acontecemento, e que, a maiores, ós donos da masa de xeo non ían ser tan parvos e tiveron tempo dabondo para borrar calquera marca que puidera comprometelos; pero non fai caso e bota á maioría da xente da taberna co conseguinte cabreo do Isleño, dono do local chamado pomposamente " A Raia de Ouro", quen sempre está dicindo que a súa taberna non da máis que para pagar ó fisco -unha personaxe que ninguén coñece pero do que todos falan, sobre todo a partiren de marzo cando na TV aparecen as primeiras noticias sobre unha enfermidade chamada "Declaración" ao parecer moi contaxiosa. O Isleño fora nado en Ons e un día, fai anos, recalou por Pedras Negras, preto de San Vicente do Mar, para logo casar con Elvira en Portonovo. Elvira falecera pouco despois.
O Estrume acumula na sala da súa casa mapas mariños con supostas rutas das correntes marcadas a rotuladores de moitas cores (con predominancia do vermello), sextantes, compases, regras … non en van fora patrón en máis dunha campaña aló polas augas do norte, grosas coma muros de pedra, perante das cales farfallaba con sorna:
- Terra Nova, Terra Nova, voume levar o teu peixe aínda te cabrees!!
Di que agora que ten tempo adicará todo o seu esforzo para descubrir a verdade e que, cando a acade, pedirá unha porcentaxe económica polo traballo realizado, "un capitaliño", que lle permita axudar aos seus netos -que todos se matan por saber del- co obxecto que rematen os estudos cunha carreira universitaria que non teña por destino final encher unha maleta, desas modernas de patinete, con importantes titulacións académicas, unha parella de calcetíns e pouco máis, para tomar rumbo á emigración do "Potosí Global", ou tornar -coma fixeron os vellos- cara o norte, esta vez voando dende calquera dos aeroportos galegos en ("jets" expresamente destinados polas forzas vivas cuios fillos sentan o cu na comodidade de cadeiras reservadas nos postos de traballo herdados).
-Saída do voo "un, catro, sete, nove" ,con destino Hamburgo. Señores emigrantes embarquen pola porta dous -escoitaríase polos altofalantes.
O Estrume quere que os netos queden na Galiza para que o visiten no cemiterio por defuntos, todos xuntos, e lle canten a canción "Viaxeiro de gamela" coa música de "Cantineiro de Cuba" que tanto lle gusta, cunha letra nova da cal el mesmo di ser autor, e que fala dun solpor na mar da Lanzada, alaranxado e marabilloso que non da pasado, namentres unha vela ven cara a terra deixando unha raia negra marcada no reflexo dourado. Unha letra moi moi bonita que tivo que sacar dalgún libro vello ou chegoulle inspirada por un anxo nun sono unha noite de pesadelo, desas que todos temos unha vez na vida porque se non, non se explica. En ocasións, cando o ambiente caldea na "Raia de Ouro" pedímoslle que a cante; entón, cunha voz poderosa, comeza a cantar:
Ven pola mar unha gameliña
chea de sal e vento novo,
trae cara nós unha esperanza,
ven cara nós, a Portonovo.
Gameliña dourada, ada, ada,
gameliña dourada, ada, ada,
chegas a porto pa descansar.
Logo segue falando de recordos, amizade e máis, o que me fai pensar se acaso non será un pouco xenio e todos andamos a errarlle no tratamento. De calquera xeito confeso que ás veces non o entendo moi ben e, cando lle digo que as cousas que di non teñen sentido, marcha farfallando o de sempre, dicindo:
- Nunca aprenderás, compadre Andrés ,nunca aprenderás- . Cando ti quedas a sotavento eu xa veño por barlovento". Levo o trapo inflado, Andresiño, e ti aínda o tes pregado.
¡¡Que non me chamo Andrés!! - respóndolle cando é así- aínda que podo xurar que tocante á mar, sabe moito e dou proba porque xuntos fichemos das nosas naquelas augas tremendas nos anos mozos ou despois, pasado o tempo, non hai moito, cando tivemos que vir á baixura e máis logo entreténdonos pescando maragotas e pintos nas pedras fronte Portonovo a bordo da DORITA BONITA, a vella dorna que tiña herdada Salvador,-o meu sobriño emigrado en Barcelona- que deixou ó meu coidado, herdanza do seu pai -que á súa vez xa viña herdada do seu- o cal, en vida, facía unha raia frita con unto tan rica que comías soamente co recendo. Por entón, xa vellos, matabámonos vivos discutindo, buscando a golpe de remo a pedra meirande onde mariscaba o peixe coa subida da marea , sen poñernos de acordo na súa posición correcta, aínda que ao final sempre leváramos peixe á casa os fines de semana ( e algo os luns se sobraba cebo) grazas ao becho que nos traía no verán, dende Pontevedra, vía Castromil, un rapaz chamado Raimundo ( Mundo) o que coñeciamos dende facía tres anos. Cebo que collía en marea baixa nas Corbaceiras e chamaba "cagulo", unha miñoca chea de pés, armada de dous dentes coma cornos que trababan de carallo pero que era un vicio para o peixe. Raimundo só poñía coma condición que eses días lle deixáramos a dorna un pouco ao remataren a pesca e os domingos todo o día. Namentres faenabamos, Mundo -ao que non lle gustaba pescar, e menos oír nosas rifas- ficaba no peirao, na tasca do Isleño. Mundo e o Isleño xogaban ao "tute" e ás "sete e media", ou pasaban o tempo en conversas mariñeiras -a decir dalgunas testemuñas ocasionais- nas que falaban baixiño boa parte do tempo, namentres nós pescabamos. Ás veces, se lle petaba e lle daba tempo, o rapaz paseaba por Portonovo ou ía a Sanxenxo antes de vir colle-la dorna, navegar un pouco e marchar a Pontevedra na ultima liña da tarde.
Son mariñeiro e teño que recoñecer que aquela dorna non era a mesma nas mans de Mundo cando saía cara o mar e quedabamos velo partir, navegando só polo pracer de navegar cando a DORITA BONITA, unha das últimas dornas que quedaban polo entorno, collía o vento en cinguida e ensinaba a quilla na escora polo costado de babor que daba medo pero que Mundo corrixía deseguido manexando a cana e o trapo co espírito libre dun mariñeiro romántico, facendo a bordo el só o traballo de dous homes avezados, coa facilidade dun "vikingo" mentres, posto en pé, cunha man no temón e a outra amarrada na relinga, berraba:
-Adeus mariñeiros doces, que saberedes vós do vento!!
Recordo que, xa daquela e mira que choveu, Mundo, con pouco máis de dezasete anos díxome un día en privado que lle daba a impresión que Pedriño parecía un filósofo porque sempre, ao chegarnos á terra, despois da pescada do día, ao descargaren a sentina, collía polas branquias case que sen ver un calquera daqueles peixes, levantábao cara o ceo e sempre dicía a modo de epitafio, "que bonito es, pintiño, e que destino che espera", aínda que fora pinto, maragota, faneca ou panchiño. As veces, se a pesca se daba ben deixabamos algún peixe na lonxa pero sempre gardabamos un pouco para que Mundo levara a casa dentro dun pequeno cubo plástico pese as súa protestas xa que dicía que cheiraba moito a peixe no Castromil.
-A ver onde pos iso, rapaz, dicíalle o condutor. Non levarás auga cos peixes.
Mundo tamén dicía que aquel era moito barco para coller catro peixes en pouco máis de dúas horas -que era o tempo aproximado da nosa marea cando el viña ( o resto da semana pescabamos con xurelo que cortabamos en cachos , aínda que non era o mesmo), os pequenos bancos de peixe chegaban e desaparecían pronto- Dicía aquel rapaz que a DORITA BONITA estaba pedindo a berros perderse no alén durante, cando menos, cinco días, co trapo queixando de pracer ao encherse daquel vento en bolina as veces ou espléndido de popa co xemido das cadernas no mergullo da proa cando esta caía dende as alturas aos baixos das ondas.
-É un misterio como se moven os barcos a vela, dicía. Eu so sinto que camiño.
O caso é que xa aquel rapaz estudado sospeitaba -así o entendo eu- que o "Estrume" non estaba ben da caluga, o que demostra que levo razón no que atinxe á busca tola na que anda metido. Penso poñer un recurso a quen sexa coa finalidade de encarrilarlle as ideas e volver xuntos á taberna do Isleño para que confese publicamente que "o sente moito e que andara errado ata entón", de xeito que nunca máis ninguén rira del, porque, coma xa lle teño dito, era imposible atopar algunha pegada no bloque de xeo dado o tempo transcorrido.
- Pedriño, ho -dicíalle eu- non ves que rin de ti?
- Que vaian o carallo, Andrés- respondía- xa veremos quen ri derradeiro.
Foron pasando os meses fortes do verán e chegou setembro. Un sábado aínda cun tempo bo, a iso das cinco, logo da nosa marea, por certo moi cativa, Mundo colleu o relevo do barco e puxo rumbo cara a desembocadura da ría. Levaba un bo vento nordés coa marea enchendo un pouco picada
- Ata logo, parella - dixo- logo nos vemos. Vou poñer este barco a tope.
Mais non volveu.
Puxemos o acontecemento en mans das autoridades e dos mariñeiros de ambas partes da ría, Marín, Bueu, Cangas. Tódolos barcos saíron a buscalos e recalaron sen atopar rastro algún.
Pasaron os dias e todos estabamos convencidos do naufraxio da dorna. Os pais de Mundo viñeran a Portonovo e daba pena velos. Pedriño dicíalles que non desesperaran, que moitos naufraxios se resolven ben, e son misteriosos e que a Virxe do Carme traería a Mundo de volta sa e salvo, que confiaran …
Pasados cinco dias, rematando unha tarde calorosa desas dun outubro estraño recen comezado, sobre as sete, entre un nuboeiro espeso coma o fume dunha lareira neses días que o vento non tira, a pouco máis de dúas millas comezaron a escoitarse ducias de sirenas anticipadas á hora normal de chegada dos barcos da baixura cara as lonxas prevista para as once en adiante.
-Bouiiii, bouiii, bouiiiiii
Era un son multiplicado, referenciado, unha loucura que enchía o ambiente e que non soaba a marcar a posición dos barcos; non, traía algo máis consigo. Traía un sentimento coma cando Simón, o sancristán poñía cantareira a campá da igrexa nun día solleiro de inverno. Aquel "buiiii" extraño, esaxerado e alarmante puxo á xente no peirao de Portonovo nuns minutos para veren perplexos como de entre a néboa, rexurdía a "DORITA BONITA" con Mundo de pé na popa, amarrando o temón, remolcando co rizón un xeo xigantesco que cubría a entrada da bocana, cun vento alisio pouco frecuente a esas horas que mantiña o velame inflado a tope, escoltado por babor e estribor polos pesqueiros que bulían a rabiar coas sirenas incansables:
-Bouuuiii, bouuuuiii, bouuuuiiii …
- Mira iso,!! -dixo Pedriño, - aí o tes, Antón. Que ninguén lle poña a man enriba. Todo iso é meu. Voume facer rico.
Carlos Regojo Solla.