Pedro J. Peón Estévez
Cine, cine, cine...
...más cine, por favor/que todo en la vida e cine/y los sueños, cine son. Así cantaba Aute, aquel filipino que un día chegou a Hespanha cunha guitarra ó lombo e os trebelhos de pintar. Aínda me parece oílo daquela na radio, en El Gran Musical.
Cine, cine...todo comezou coa imaxe aquela dos telhados de Xosé Nicéforo Niepce, coa que a fotografía ficaba inventada. Os irmáns Lumière insufláronlhe vida, Hollywood botou a andar a fábrica de trolas e Salazar púxose as botas co Avenida e o Quiroga en Marín.
Nesas lendarias salas visionei as sagas completas de Sofía Loren - Marcelo Mastroiani e Rock Hudson - Doris Day que, naquela altura estaban autorizadas só para maiores de 18 e, aínda hoxe, non consigo saber por que. Para min que os censores franquistas eran uns onanistas incorrexibles.
Lembro apanhar no caixón do lixo do Avenida anacos de película de 35 mm., dos que recortaba algúns fotogramas para velos lixeiramente ampliados a traveso dun rudimentario visor cunha pequena lente que vendían entón. As vistas de actrices loiras con amplos escotes eran as máis aprezadas. Suponhía que esas eran as imaxes que encandilaban ós censores franquistas. Quen pilhara hoxe eses fotogramas !...serían verdadeiras pezas de museo.
O velho cine de Estribela tinha esculpida na pedra da parede a palabra Cinematógrafo. O colega Freixeiro e máis eu tinhamos pasantía alí a carón e pasamos unha semana aturando os berros da Momia. Coido que era aquela de Boris Karloff. Lembro que o ventenuco do proxector ficaba moi baixo en Xeneral e, cando alguén lhe pasaba por diante, montábase unha algarada que nindiola. Nunha ocasión coincidiron alí duas bandas rivales e alguén entulhou un paquete no ventanuco deixando todo ás escuras. Liouse tal batalha a ostias e patadas que, cando o acomodador conseguiu acender a luz, quen máis, quen menos, sangraba coma un porco.
Volvendo ó Avenida, lembro o gran éxito de público que tivo "Franco ese hombre", non sei se porque era gratis ou porque nos obrigaron ós escolantes a vela. Tamén lembro, con moito aprezo, ó gran Pepín, o acomodador...que boa xente era aquel chaval ! Naquela sala "estreábanse" as películas e ós dous días pasaban ó Quiroga onde botaban dous días máis, e así, tóda-las semanas tinhamos cine de "maiores" con só fumarnos un par de clases. Pero non era eu o único. Unha vez estiven a piques de sentar a carón dun profesor do instituto que tamén se escaqueaba das clases para ir ó cine. Era don "Chapolino" o cinéfilo.
O acontecemento cinematográfico de máis calado que se deu en Marín foi a rodaxe de Botón de Ancla. A vila estaba revolucionada, convulsa. O mesmísimo Dúo Dinámico estaba na Escola Naval ...ai diormío !! Nada menos que Manuel de la Calva e Ramón Arcusa, eses venerables anciáns que daquela eran un par de catraios, actuando en Botón de Ancla en Color, segunda edicción. Aínda fixeron unha terceira que espero, polo ben de todos, que fose a derradeira pero...tal como andan hogano as cousas, non me fiaría eu moito.
O cine de entón era, máis que nada, un xeito de socializar e, en Marín, case unha relixión. Íase ó cine porque había que ir, as máis das veces sen siquera mirar os cadros (os cadros eran vistas ampliadas dalgúns fotogramas da fita que se proxectaba, expostos nun taboleiro na entrada da sala. Eles, mailos programas de man eran un xeito de promoción da película que se exhibía ou doutras futuras co epígrafe " Proximamente ") Non se tinhan en conta os directores e, moito menos, os productores e, as máis das veces, nin a película ou mesmo os actores que case nunca tinhan nome ( agás os moi famosos como un tal Ghonbaine e, por descontado, Cantinflas ou Charlot ) limitándose a ser "o chico", "a chica", "o malo" ou "o parvo". As programacións eran moi aleatorias. As salas proxectaban as películas que o distribuidor tinha a ben mandarlhes e listo. Lembro unha ocasión en que entrei no velho Coliseum de Pontevedra e, como ía xusto de tempo, nin a carteleira mirei e tiven a grande sorte de ver unha das minhas películas-fetiche: King-Kong pero a primeira, a auténtica. O público en xeral era bastante conformista pero tamén os había moi críticos. Vexamos como estes clasificaban as películas. Basicamente existían tres grandes xéneros: de "Vaqueros", de Risa e de Amor. Había tamén subxéneros tales como as "de medo", "de chorar", " de guerra", de "policías e ladróns", "de romanos", "espanholadas" etc. As de "vaqueros" eran as máis populares. Lembro terlhe moito medo a aqueles terroríficos Comanches e Apaches malia os probes seren asasinados a eito, como así foi no mundo real. Eles foron os primeiros "inimigos" fabricados por Hollywood, logo virían alemáns, xaponeses, vietnemitas ou árabes, segundo convinhera. Agora ben: eles, os ianquis sempre eran os bos. O xenio das películas de risa foi, sen dúvida, Cantinflas. Habían quen comezaba a rir rematado o Nodo e non paraba ata despois dos títulos de creto. Despois dicían que a aquel home non se lhe entendía nada pero que era moi "pavero" . Outros xenios populares do humor foron o devandito Charlot e o Ghordo e o Flaco. Outros como Buster Keaton ou Harold Lloyd pasaron desapercibidos. As de amor non eran das preferidas porque adoitaban ser "paradas", que esa é outra; as calificacións. Unha película podía ser "entretenida" ou "aburrida" e se a cousa tiraba polo psicolóxico dicíase que "tinha moito argumento". O caso era que a xente vivía o cine con intensidade. Lembro que vendo eu Doctor Zivago, había unhas donas atrás de min que non pararon de chamarlhe "sinvreghuensa" a Omar Sharif e pondo de puta para arriba á pobre de Julie Christie.
Non quixera esquecer as películas "de romanos". Facíaas Cinecittá a moreas. Eran de "romanos" as de gregos, cartaxineses, troianos e homéricas en xeral. Calquera que levase un casco na cabeza e unha espada na man era un romano. Adoitaban ser bastante malas.
Agora vou a dar conta do primeiro "spoiler" que me tocou sufrir. Andaba eu polos dez anos alá na escola do Grupo en Marín e unha manhá estaban os colegas todos alterados porque foran ver unha película das "de medo" e oín dicir, de pasada e de xeito case imperceptible, a eguinte frase: "tinha a nai disecada..." A cousa quedou aí ata que, pasados bastantes anos, vexo na tele unha velha película e, tralas primeiras esceas, comezo a atar cabos e vénme aquela frase desde o fondo do subconsciente a arruinarme a historia. Aquel antigo e desconhecido companheiro de escola amoloume a intriga só con catro sinxelas palabras. E non digo máis. Suponho que xa terán identificada a película.
Tenho, todo o mundo ten, mil cousas que contar da sua relación coa chamada sétima arte. De cando mamá nos levaba ó cine os días que a chuvia non deixaba trabalhar no campo, de cando fumos ver a 007, do meu cine Nick, de cando rodaron Operación Plus Ultra en Marín, de Seixodelia, das míticas películas de John Balan, da lanterna máxica...pero melhor será deixalo para outra ocasión para non alongar a cousa en demasía.