Pedro De Lorenzo y Macías
Platón: "Gancheiras da pe, gancheiras da bordo"
Campelo proviene del Latín "Campus" con el significado de : llanura, terreno extenso y fuera del poblado. Nuestro pueblo marinero está formado por campos de agricultura y playas de blanca arena y fina; la playa del Deste es ideal para el fondeo de embarcaciones con ancla y carga. Al amanecer, al atardecer nos deleita con panorámicas de ensueño. El sol, las nubes, se deleitan con el retorno de sus barcas, llenas de pescado, de marisco.
Nos comentan varios vecinos de que en la Edad Media existían pequeños grupos; se dedicaban al mar y a labrar sus terruños. La ensenada era un refugio de la sardina, con la cual comerciaban con los mareantes, ya de Pontevedra, ya de otros lugares.
Hemos de indagar en su historia, ya que mencionan que, en Campelo, finalizaba la ruta del vino Riveiro; transportado en barrica por nuestros vecinos Orensanos.
Encontramos a Platón (Claudio Martínez Casás) saboreando "unha taciña do riveiro"; En silencio, escuchaba las parrafadas en su despacho, Bar La Rampla. Le invitamos a pasear.
- ¿Vedes? Esta mulleriña nos conta os sufrimentos de nosas nais, avoas. Facían de todo. Sembraban as eiras, criaban fillos e a mariscar. Era neno e xa tiña que traballar, no que fora.
¡Miña madriña! Toda ista zona estaba chea de ostras. Istas se collían na baixamar, nas mareas vivas. Nosas mulleriñas ían con o rastrillo hasta o "Cantil". ¿Poñes cara de parvo? ¡Xa! Non sabedes. Nas baixamar, nas mareas vivas, vense as areas de nosas plaias moi lonxe. As gancheiras da pe, con seu rastrillo eo sacho, van marisqueando. A chegar ao cantil, se van metendo no mar e pronto se encontran
con a profundidade. A isto se chama o Cantil.
¡Miña madriña! ¡Cantas ostras se collían! A senda dístas viña da plaia do Lourido, Cabeceira, noso Campelo, a playa da Seca; chegaba ao caron da plaia de Padrón, no Combarro. Nas baixamar, de lúa chea, íamos a por elas. As gancheiras, con seus sachos, rastrillos e, eu, con un ganapán. Moito traballo, moito esforzó…¡Daba poucos cartos! Maís era o que había.
Recordo de neno. Baixó tanto o mar que se podía chegar hastas pedras das ostras. Collín un ganapán e una paleta. Collín ostras moi cheas.., ¡qué boas eran! Dérome un bocadillo por elas.
O marisqueo d’ameixa, berberecho, a facían nas mareas baixas. Chovera o non, ían a mariscar moi cedo, a capricho do mar. A faena era moi dura e chegaba as catro horas. Facía un frío de carallo. Ían vestidas con seis tapas de roupa, as que as tiñan, pra esquecer o frío, vento e chuvia. ¡Pobriñas! Canto sufrimento pra axudar a manter a seus fillos. Súas mans feridas e xeladas. Mexaban nelas pra quentarlas. Agora, xa hai pouco e o mariqueo está regulado.
¡N’aqueles tempos era outra cousa! Tiñan que marisquear, coidar d’horta, dos fillos; ían ao troco da pesca polas aldeas e traían carne, leite…, ¡o que necesitaran!
Iste traballo é moi cruel. Ao fanear, loitanto co tempo, as facían duras, fortes, moi resistentes a door. Moitas sufrían d’espalda, dos hombros, as mans feridas. ¡Que os vou a contar!
¡Imos a cantina do porto! ¡Non bufedes, é aló, cerquiña!"
Dejamos la bella estatua en honor a la mariscadora; a mano derecha estaba el nuevo puerto; a la entrada una pequeña cantina. Todo memoraba las costumbres antergas de nuestros valientes marineros.
- ¡Teño unha sede…..! Istos fanme falar, e falar. ¡Eu que sei o que queren!
¡Aaah! Un café e un veterano. ¿Acobouse o cognac? ¡Canto lambón veñen por eiqui! ¡Ben, ben…! Fica un ponche. A istes dalle o que queran.
Tomamos unos cafés y dejamos que Platón se explayara un poco. La gente del mar se conocen y mantienen muy buenas relaciones entre familias. Ya calmado, sentado y saboreando su copa, sonriente, sigue….
- ¿Sabedes qué son as gancherias da bordo? ¡Ai, Xesús! Moitos estudios, moito falar…, e non coñecedes nada dos traballos do mar, do campo, da nosa vida, do noso esforzo.
Nosos país faneaban en alta mar. Istas mulleriñas botaban suas barquiñas e ían a coller o marisco dentro do mar. Eran as gancherias da bordo. Os aparellos eran moi duros, e facían estragos das suas forzas; fundían as ganchas no mar; recollían, soltaban toda area y ían collendo ameixa, ostras e outros mariscos. Agora os tempos cambiaron e o marisqueo é un pouco mais cómodo. ¡Xa hai pouco, non
como n’aqueles tempo, de cando era neno!
¿As Celulosas mataron os mariscos? ¡Estades tolos! Foi o cemento. ¡Paçiençia, homes do carallo! Era neno. As casiñas tiña o caron os quinteiros, feitos de pedra; neles se botaban nosas merdas e mexos; os tapaban con fentos e toxos e facían abono pra nosas pequenas eiras; os mais pudientes tiñan buracos negros: un recollía a merda e os mexos: e outro, as outras augas. Viña o carro da merda; os limpiaba con unha bomba. ¡Non se contaminaba noso mar, nosas rías!
¡Chegou a novedade de facer casas grandes, urbaniçacions! Era mais barato e comodo que todos os escrementos foran ao mar; acabaron coas ostras e moitos peixes. Isto é o que contamina, xa que non poñen depuradoras. ¡Celulosas agora no contamina! Na súa ribeira se recolle a mellor ameixa e outros mariscos. Non sei por que queren cerrala. Eu penso que os políticos de hoxe non pensan no traballo, nin nas familias. Soo en cobrar o que sexa. ¡Ya estou canso! ¿Queredes outra ronda? Outro día seguimos coa conversa.."
Nuestro Platón habla el sentir de la gente de la rivera. He comprobado, en bajamar, en algunas playas, que salían excrementos a la ría; olía a podrido.
En cuanto a nuestro Lérez, de arenal blanco y cristalinas aguas en tiempos de mi niñez, le culparon a Tafisa, logrando que desapareciese. ¿Ha recuperado nuestro río? A nuestro parecer, sigue igual de contaminado. ¿Tendrá razón nuestro Platón que lo contamina son los vertidos de las urbanizaciones? Todo tiene solución. ¿Por qué no invertir en depuradoras de nuestros excrementos para subsanar nuestra ría, nuestros ríos, nuestro mar?
Pedro de Lorenzo y Macías.