Antón Roel Villanueva
E o Alba nunca chegou
Dende Regodobargo, nun camiño como nun carreiro de formigas enchoupado de lama pola choiva caída, un fato de homes e mulleres achegámonos ata o río Oitavén cheo de poesía nunha homenaxe cando se cumpren vinte anos do pasamento ao cantautor Suso Vaamonde. Alí, nunha laxa, onde se espallaron as súas cinzas ao carón dun vello ameneiro dende unha póla no cumio, por estas datas un vello cuco adícalle o primeiro canto ao home que popularizou o trino que nos avisa da chegada da primavera.
Para toda unha xeneración de galegos e galegas que loitaron pola liberdade, a democracia e a normalización do noso idioma, a banda sonora era a música da Nova Canción Galega coas cancións protesta de Suso Vaamonde e coñecimos os nosos mellores poetas cando os musicaron e popularizaron contribuíndo a difundir e espallar o mellor da poesía na nosa lingua nun tempo onde o galego estaba marxinado.
Dende o primeiro grupo que fundou Marco Barolento, logo Voces Ceibes, logo en solitario, Suso Vaamonde foi o noso bardo que vencellou a literatura galega ao pobo xunto a outros moitos, Pucho Boedo, Andrés Dobarro, Juan Pardo, Amancio Prada e os grupos Fuxan os Ventos, Milladoiro, Luar na Lubre, etc; que foron o xérmolo do que veu despois. O idioma e a cultura débenlle moito pois nun tempo moi difícil apostaron polo noso idioma arriscándose moitas veces a multas ou a ir presos ou exiliados como aconteceu con Suso por unha estrofa popular que el comezou e toda a xente que ateigaba a pontevedresa praza da Ferrería rematamos, foi procesado e condenado sendo o primeiro exiliado da democracia.
Aló polos noventa en Mourente, nun festival de solidariedade con Cuba onde por suposto Suso Vaamonde ía colaborar desinteresadamente, como sempre o fixo naqueles anos de ferro e loita continua, contra os encoros que anegaban a nosa terra e daban luz a Castela, nas loitas obreiras, contra toda inxustiza social, na defensa das nosas carballeiras, contra as industrias que contaminan as nosas rías e ríos, contra as centrais nucleares que foi pola que sofreu o exilio de Venezuela, etc... sempre se podía contar con Suso e a súa guitarra. En Mourente, Suso e máis eu falamos da nosa patria en común, a infancia, cando compartimos xogos no Campo da Feira e comentabamos xa daquela da teima que teñen os políticos de cambiar os nomes que dende sempre tiveron unha denominación popular. Á nosa praza da infancia agora quitáronlle o nome e puxéronlle Barcelos e así segue a ignorar que durante moito tempo dou moita riqueza coa feira de gando e produtos da horta, unha das máis renomeadas da Galiza, pero ao mellor aos políticos sonáballe moi enxebre e cambiáronlle o seu nome popular.
Hai un poema adicado a Federico García Lorca que musicou Suso Vaamonde que, xunto a outro de Bernardino Graña que el popularizou ('Como hei vivir mañá sen a luz túa'), para min son as dúas mellores cancións de amor que se fixeron no noso idioma. Parabéns pola homenaxe a Suxo e polo seu nome á Casa da Cultura de Regodobargo. Sen tempo non era.