Pedro J. Peón Estévez
Bonecas de cera
Tinha pensado opinar sobre a actualidade pero vista a poza lamacenta na que se rebozan os media, acordei enrolar un pouco fío no nobelo da memoria e situarme nun tempo máis levadeiro.
Alá a comezos dos anos sesenta, unha modista inglesa chamada Maru Quant colheu unhas tesoiras e cortoulhe 15 centímetros ás saias das mulheres inventando a mini, un dos logros máis revolucionarios da humanidade. Ata entón os mozos e mozas da posguerra vestían coma os seus e nais e mesmo pensaban coma eles. Os rapaces estaban destinados a herdar o oficio e/ou negocio paterno e elas a seren boas nais e esposas coma as súas proxenitoras. Pensar que aquelas mulleres trabalharan arreo, vestindo monos masculinos, nas fábricas, talheres e obras substituíndo ós homes que estaban na guerra, cando estes voltaron, as donas retornaron á casa retomando o papel de nais, cocinheiras, domésticas e amantísimas esposas. E as suas filhas terían que seguir o mesmo caminho pero aquela modesta modista chamada Mary Quant abriulhes outra vía.
As máis afoutas botáronse á rúa, a melena solta, camisola entalhada, botas e a irreverente mini saia. Os santos varóns rachaban as vestiduras e pronunciaban de cote unha frase que se fixo..( hoxe diríamos viral ) : " Onde imos a parar !!?" Elas foron moi valentes. A miúdo tinhan que atravesar un mar de babas,insultos e obscenidades e facíano con moita dignidade e mirando ben onde pisaban, non foran rebentar algún olho dos caídos no chan. De calquera xeito, xa non había volta atrás; a xuvenude tinha proxectos propios. Sé-la prolongación dos seus pais non resultaba en absoluto atractivo. Non querían ser aqueles "velhos combatentes fraguados en mil batalhas" cheos de frustracións e complexos pero, asimesmo, non deixaban de os respectar.
A Iniciativa Mary Quant xurdiu case a un tempo coa música Beat. Milheiros de mozos aborrecéronse dos ronroneos machacóns do rock and roll importado dos USA. Rapaces da clase obreira de Liverpool botáronse a tocar á rúa e xurdiron grupos coma fungos detrás dos Beatles e, arredor deles, centos de entusiastas e solistas moi cualificadas como Cilla Black, Dusty Springfield, a veteranísima Pétula Clarck, Helen Shapiro ou mesmo as festivaleiras Sandie Shaw ou Lulú. A calidade destas intérpretes queda fóra de toda dúbida. Baladas sublimes como "Anyone who had a heart" nas potentes voces de Cilla e Dusty ou a popular "Downtown"de Pétula Clarck son verdadeiros clásicos. A voz melodiosa e adulta dunha xovencísima Helen Shapiro era un verdadeiro portento. A Sandie Shaw e Lulú prefiro deixalas por falta de espazo.
Outros países europeos foron facéndose eco deste movemento pero de vagar, sexa por imperar un certo anglo-centrismo daquela ou un conservadurismo irracional, caso das dictaduras de Espanha e Portugal (por ese orde). Ben; pero pese ás potentes e moduladas voces das devanditas, a boa calidade das gravacións, as marabilhosas orquestracións e arranxos, á máis avanzada tecnoloxía de son do mundo…ás mozas británicas faltábalhes algo que as francesas tinhan a moreas: CHARME.
Quen tenha nocións de francés conhecrá o termo. Eu non estou moi posto nesa língua pero penso que ven a ser sinónimo de encanto e, se me apuran, atractivo, sedución. Penso que non é exactamente iso o que eu quero expresar pero, grazas a termos unha língua moi expresiva, eu engadiría engaiolante, cativador.
Aínda estou a tempo de aclarar a procedencia do título deste escrito: Boneca de cera. Suponho que todos conhecen a eurovisiva "Poupée de cire, poupée de son" na voz da doce France Gall. Ben, pois ousei tomar estas verbas para tratar de corrido e sempre baixo a minha impresión o que foi o trascendental movemento Ye-yé feminino francés e iso lévame a tempos nos que toda a música nos chegaba a través da radio e a incipiente Televisón Española. Ninguén que eu conhecera posuía un xiradiscos e no Instituto Laboral aprendiamos as cancións de Ánimals, Kinks, Rolling, Hollyes etc. e, por descontado, Beatles, escoitando uns ós outros e intentando cantar nun inglés calamitoso pois, malia ser dos poucos en Pontevedra que tinhamos clases desa língua, o noso nivel deixaba moito que desexar. Recordo non me perder un só Teleritmo nin Escala en Hifi. Están na Internet na sección de fósiles. Aí -na radio e a tele- foi por onde me chegou "Tous les garçons et les filles" e "Comment te dire adieu", e outras cen baladas da fermosa Françoise Hardy, que aínda canta pese a estar xa ben maior e, sen embargo atractiva e elegante coma hai cincuenta anos. Outra era Silvye Vartan, verdadeira ídolo de masas. Ela e o seu tamén famoso marido, Johnny Halliday, estaban sempre na onda. Todos os seus temas gozaban de grande popularidade alén das fronteiras francesas. Lembro "Si je chante", "Comme un garçon", "La Maritza" etc. e xa nos últimos sesenta, un tema sinxelo pero moi orixinal (Como todo o seu) que me segue agradando: "Irresistiblement". Cunhas composicións moi comerciais, boa técnica e unha melhor promoción, Sylvie era famosa en todo o planeta. Unha das miñas predilectas era Marie Laforet. Unha súa canción oída en Radio Pontevedra un par de veces ficou nun recuncho da minha memoria perante moitos anos e que recuperei con moito trabalho na rede é "O Coeur de l’Automne", dela tamén me agrada "La plage"e moitas outras na súa cálida voz. Marie era francamente atractiva e elegante e tamén a carismática Dalida. Si ben Sylvie puidera pasar por unha "Poupée", a clásica, a prototípica foi France Gall. Loiras, de pelo liso e floco sobre a fronte, roupa axustada, -minijupe- e, de xeito opcional, botas altas, as ye-yé francesas eran moi novas, ousadas e moi-moi guapas. A sobriedade e profesionalidade das inglesas nada tinha que facer fronte á espontaneidade e tenrura das galas. A falta de experiencia estaba compensada con creces por un entusiasmo desbordante, unha timbrada voz de boneca e, perdonen que me repita, unha beleza despampanante. Eran as Mireille Darc, Stone, a cativadora Orlane Paquin. Unha delas, chamada Laura Ulmer ten unha canción - Les Cover-girls - que describe a perfeción esta clase de mozas. Pero hai moitas máis; Chantal Kelly, que só lhe faltaba ser loira,tinha un tema, "As bonecas de hoxe" onde relata a historia dunhas extranhas bonecas antigas que se visten de modernas e abandoan a vitrina pola noite para ir a bailar e tornan pola manhán cedo e ninguén se decata. Son un pouco coma elas. Estas mozas eran a imaxe visible de todo un entramado manexado por homes como o xenial Jacques Dutronc, marido de Françoise Hardy, o gran músico e intérprete Michel Berger, esposo de France Gall, creador de centos de cancións e o Pigmalion por excelencia o polifacético Serge Gainsbourg autor de "Boneca de cera, boneca de son" ou a polémica "Je t’aime, moi non plus" xunto á inglesa Jane Birkin. A esta extranha parelha vinos cantar "69, année erotique" xustamente en 1969. O certo era que músicos, arreglistas, técnicos e mánagers -Pigmalións- eran tíos. Coa década dos setenta e tralo maio do 68, estas cousas habían cambiar notablemente.
Ben, as bonecas de cera foron centos, unhas poucas triunfaron e as máis ficaron no anonimato (algunha rota) pero non quero esquecer, nin por nada, a Katty Line, un belezón cun repertorio máis que interesante, natural desenvoltura, savoir faire e unha bonita voz. Tan atractiva era que Adriano Celentano fichouna para o seu clan en Italia. Bo Pigmalión era o tal Celentano!. Katty fixera unha versión excelente de "Bring a little lovin’ " dos Bravos e en Italia gravou un tema humorístico "La rivale" que semelhaba un anticipo do que faría no futuro Rafaella Carra pero salvando distanzas pois Katty Line era máis nova e tinha melhor voz, entre outras virtudes obvias. Por se fora pouco, era moi decidida; cortoulhe outros 15 centímetros á "minijupe" e foise do brazo de Celentano a conquistar Italia.
Se houbo unha típica Ye-yé francesa que traspasou fronteiras habidas e por haber, esa foi Brigitte Bardot, outra poupée de Gainsbourg como non podía ser doutra maneira. Non era, nin con moito, a melhor actriz nin a melhor cantante nin tampouco a máis guapa pero…volvemos ó principio, tinha CHARME a cestas, tanto, que foi un fenómeno reconhecido a escala mundial.
Tomar á lixeira a movida Ye-ye feminina francesa é un erro. Dalgunha maneira preconizou o maio do 68 e foi unha indolora ruptura co vetusto pasado europeo e ascendeu un chanzo pola emancipación da mulher. Emulando ó astronauta diría que foi un pequeno paso para elas pero un gran paso para a humanidade.
Vexo, arestora, un vídeo que trae o comentario seguinte: "Al lado de las francesas, las nuestras parecen ñoñas". Discrepo totalmente. Cómpre ter en conta que Franza era (e é) unha república democrática e aquí campaba unha férrea dictadura militar. Aquí vinheron os Beatles e a policía a cavalo non deixaba entrar á xemte nas Ventas co fin de emitir na televisión a imaxe dunhas gradas baleiras e dicir que en España (que era "diferente", segundo Fraga) esas cousas non gustaban. Coma así, tamén tivemos a nosa movida Ye-Yé ( Nada que ver coa cantata da Velasco e o Algueró). A representante máis á francesa foi posiblemente, Karina, xurdida do programa Escala en HiFi, tamén Marisol (Pepa Flores), aínda que foi moito máis que unha "chica yeyé", Massiel non daba o perfil e outras como Gelu ou Bettina foron practicamente irrelevantes. Rocío Durcal tivo éxito nas suas etapas YeYé e mexicana. Pero as que merecen toda a minha admiración son as fabulosas cantautoras Cecilia e Mari Trini cuxas composicións son verdadeiros clásicos dentro do mundo hispánico e máis alá. María Ostiz prometía pero a sua carreira foi moi curta. Agora ben, a gran senhora da canción é, sen dúbida a incomparable Ana Belén. Non quero esquecer á nosa grandísima Ana Kiro quen alá polos sesenta loitaba arreo polo mundo adiante polo que era de seu. Cando logrou triunfar fóra, voltou para ser profeta na súa terra e honrrar a súa Língua Nai cantando nela ata a fin. Que sexas moi feliz onde queira que esteas raínha.
Bonecas francesas de certo renome tamén foron Annie Philippe, Francine Sarral, Pusy Cat, Zou-Zou ou Muguette que triunfou con unha das mil versións que se fixeron en Franza das "Botas" de Nancy Sinatra. Tanto tirón tivo no vecinho país a movida Ye-yé, pop, beat ou como queiran chamarlhe que ata a mesmísima Edith Piaf, que xa tinha promovido a Ives Montand, Charles Aznavour e Georges Moustaki, lanzase a súa propia Poupée: a súa cunhada Christie Laume, irmá do seu derradeiro marido Theo Sharapo. Deixo moito no tinteiro pero xa lhe tocará outro día. De remate, e abondando na temática, quería falar das "Bonecas de porcelana" pois pensei que a letra versaba sobre a emancipación feminina pero foi unha falsa alarma. Tampouco Sheila, a famosa Sheila, é unha Ye-yé "comme il faut" pois é loira caoba, non triguenha.
Fican para outra as ye-yé morenas, que tamén as houbo, e os cracks da época; Chales Trenet (La mer), Beaucaud (Et maintenant), Aznavour (La Boheme), Claude François (Comme d’habitude), Adamo, (Tombe la niege), Brell (Ne me quittes pas), Dutronc, Gainsbourg, Brassens, Moustaki, Christophe, Alain Barriere, Vilar e Capri C’EST FINI
Compría citalos aínda que fora de pasada, mesmo sen cadrar na temática. Haberá quen poida imaxinar Franza sen eles. Eu non…melhor dito: Moi non plus.