Pedro De Lorenzo y Macías
Lembranzas dun pobo esquecido. Capítulo tercero
Maio suave e traidor; hoxe presumes dun día precioso, co ceo libre, limpo, sen algodón; o sol, morriñento, érguese pacífico, gracioso, relaxado.
Os galos compiten na aldea e a xente a modiño vaise as súas faenas, os pequenos á escola, os outros ós campos.
Penicho monta unha egua de acibeche, vivaracha, brava e nobre. Vai erguido con naturalidade, sinxelo e elegancia.
¡Penicho, Penicho!!, deíxame ir a caron de ti. Quero ve-las bestas.
Luisón é un pequeno arrichado e sen amigos. Fai anos caeu dunha besta e escachou unha perna; dende entón non xogan con el e mófanse, chámanlle “o coxiño”.
- Erguete, Luisón.... ¡Xa
Xa está sentado no lombo e os tres vanse serpenteando o monte, a modiño soben polas corredoiras; van saudando ós vecinos, que se afanan nos seus traballos.
É o Penicho un gandeiro pequeno, miúdo e rexo. Os seus ollos son de verde mar, alegres e sereos. Viste sinxelo: pantalón de pana, unhas botas, camisa a cadros e un chaleque. O condenado leva a boina ben colocadiña, sendo a súa fachenda, e espertando algunha envexa. De socato, páranse. Penicho salta ó chan, escruta a terra, os excrementos, as pisadas.
- Luisón, aquí estiveron os lobos. ¿Ves? Hai pegadas. ¡Cala! ¿Escoitas ós corvos.
- Si. Por alá.
Foron quedos, sen facer ruído; atoparon unha besta morta, e polos sinais, dende fai pouco tempo. Penicho miróuna, veu os ollos, as inchazons das patas.
- Estaba enferma. Os lobos fixeron ben o seu traballo. Imos cara o val, a ver ás bestas.
Nunha gran engrabia, arroupada por dous altos montes, estaban ás bestas, xuntas e traquilas. Facían tres círculos: no primeiro estaban os machos, no segundo ás eguas, e no terceiro os poldros e poldras.
- Están ben traquilos. Mira, Luisón, alá abaixo. ¡Ves! Aquel é o mosteiro, alá esta illa, chámase Tambo. Mira cantos barquiños e canta auga azul. O lonxe ves Marín e aqueles pobiños feticeiros.
- É moi bonito. Penicho, oes ¿ti coñeciches o meu pai?
- Non.
- A min gustaríame ter un pai coma ti, que me aprendese tódolos segredos: xa sei ler, a noite, as estrelas, xa sei coñece-las herbas boas, a falar con paxaros e cos cans. Penicho ¡Alí!
Nun recoveco atoparon outra besta, sa medio soterrada e ben xantada. Penicho faise un pitillo, mira ó ceo, escruta o monte e monta no cabalo, upa ó neno e vanse.
- Esa besta esta morta dende hai dias; tiña a mesma enfermidade ca outra.
Berducido está nervoso, festivo: é a sua feira, hai xentes doutros pobos. Vense postos de mel, de ovos, de galiñas, de queixos e chourizos, de zocos, sartens, de todo.
Na outra beira estaban o gando e as bestas; o pequeno foi coma un lóstrogo cara elas. Penicho, tranquilo, non mostra curiosidade. Aquí brinca un poldro, con crinis brancas e pel de ouro. Penicho achégase, collendo polos fouciños, míralle os dentes, faille dar unhas voltas.
- Gústache. Cinco mil reais.
- Non está mal.
- Non te vaias, Penicho, ¿canto dás ti?
- Dous mil reais.
- Tres mil e é o derradeiro prezo.
- Vale.
Dánse un apretón de máns e Luisón xa ten o seu cabalo; regalóullo o Penicho. Cheo de ledicia, séntese un home, séntese gandeiro. Sobe as corredoiras raudo e veloz. O Penicho séguelle ó paso, sen apartar un ollo d’il.
O sol está bañándose, plácido e gustoso; o mar agasállao cos seus perfumes de rosas, xacintos, e outros cores. A lúa empeza coas súas garatuxas e as estrelas rinse dela.
Luisón frenou raudo ó seu cabalo. ¡Quedou de pedra! Unha anciá bela e de misterio ía en compaña de lobos, sereos e tranquilos.
- Non temas, Luisón, é a Loba. Xa está velliña. Foi unha rapaza fermosa. Estaba na casa do crego da Armenteira e de misterio quedou embarazada; botóuna fora e o seu fillo naceu morto. Esta, de noite loubada, entrou na sua casa e arrancoulle o corazón ó crego.
Seguen sorrintes e alegres; contan as súas mágoas e festexos. Xa están pretos da casa. A Luisón xa lle caen as bágoas; Penicho é o único amigo.
- Adeus, Luisón. Os homes non choran. Heite levar a Druida da Lanzada. ¡Xa verás! Curaráche esa perna e brincarás coma os outros gandeiros.
Luisón entrou na súa casa, abriú a fIestra; a lúa está plena, pavonéase. El bótalle a lingoa.
- Ti serás fermosa, máis non tes a Penicho; eu, sí.
Pieza registrada: Pedro de Lorenzo y Macías.