Pedro J. Peón Estévez
En verbo xido
Pica canteirinho, pica
pica na pedra miúda,
pica na mulher alhea
Que outro picará na túa.
(Cantiga de Terra de Montes)
Onde hai montes, hai pedras e onde hai pedras, hai canteiros e en Terra de Montes, tempo atrás, estaban os melhores. As suas obras atópanse espalhadas ó longo e largo da península ibérica onde raro é o edificio nobre que non posúa ornamentos labrados por aqueles Mestres. E mesmo nas Américas, mormente no Brasil, onde trabalharon arreo esculpindo pedras nas grandes cidades do país nas décadas finais e primeiras dos séculos XIX e XX. Non asinaron as suas obras. Non son Fidias, Mirón ou Miguel Anxo, nin nada tenhen que envexarlhes. As máis das súas obras non están en museos nin no interior de pazos senhoriais nin dentro de catedrais. Son anónimas. Atópanse en templos, catedrais, mansións, ermidas, canastros, petos de ánimas, ecrucilhadas, cemiterios, en ábsidas góticas e románicas, á intemperie, a o
lhos da xente, á vista do Cosmos insondable, á vista de quenqueiraquesexa Queicoa. Pero imos co conto...que non é tal.
A medio caminho entre Xalundes e Ningures existe un vilar chamado…. Vilar. Alí tinha casa o Arxina, un daqueles canteiros temporeiros que, desde o arranque da primavera ata ben andado o outono, percorría toda a península de obra en obra sen máis posesións que un afouto cabalo novo por montura e a ferramenta de canteiro por equipaxe. Mais o Argina non era simple canteiro; a sua mestría e finura no trabalho eran dabondo conhecidas. O Argina era un dos melhores escultores- talhistas do país, por iso era reclamado para o remate delicado, a figura ostentosa ou a moldura elaborada. Dician del que os seus punteiros eran quen de facer encaixe de Camarinhas na pedra, sempre habendo carto por medio, claro está. Se pagaban ben, o Arxina volvíase Mestre Mateo, e se non, picapedreiro mamposteiro...sempre que non houbese algo melhor que facer. O Arxina era solteiro e tinha unha nai que nin por nada quería deixar a aldea por máis que o filho lho propuxera. De ningunha maneira pensaba abandoar as ovelhas, o porco mailas pitas. Podería deixar a horta ou as vinhas pero os animais...os animais eran criaturas de Deus que cómpria atender tódolos días da vida. O filho ganhaba ben a vida e poderían vender as terras e os animais e ir vivir nunha vila. E a casa…-a casa que !?- exclamou a velha. A casa é velha ,húmida e fria. Melhor era...- Nin se che ocorra dicilo, dexenerado ! Esta casa viu nacer a moitos dos nosos e, se por ben é, aínda ha criar moitas máis. Nela nacín e nela tenho pensado expirar, mal que che pese" lacoeiro. Aqui naceron e morreron os meus pais e avós e aquí ei de morrer eu se diós quer. Só así penso deixar soas casa e aldea; en calquera momento e cando Dio-lo acorde” “ que será dentro de moitos anos mamae””Ti cala e busca moza, casa e arma familia, caralhán, se queres que te respeten !…ou non che gustan as mulheres ?…Oi que leeeria…Non me serás maricalho ??” “Aí está oproblema, minha nai: que me gustan por demais !” E así era.
O xidavante non gustaba do cigarro; comer, só o necesario; o vinho, pouco, bo e de tarde en tarde, peeero...Xa o di o refrán: o que non fuma nin bebe vinho....
Seguía rosmando a boa da senhora cando o argina mailo seu faco completaran a primeira légoa cara a Santiago. Non era a primeira vez que acudía chamado polo bispo Zacarías...(ou era Tomás Muniz?), tanto ten. O "Monseñor", como el lhe dicía, xa o mandara chamar outras veces pois sabía da súas dotes para a escultura. O relixioso sabía que o Arghina era “muriador de xideces que xarecen muriadas por Queicoa” Tratábase de facer unha virxe ou unha santa,...unha mulher en calquera caso. Un choio fino e ben pago, por certo. Unha mulher, casualmente, recolheu el aquela mesma tarde en Santiago e sentoua na traseira do cabalo de través, tal como adoitaban cabalgar as donas algún tempo. A tal dona andaría polos trinta e tantos e era ben fermosa; posuía unha certa elegancia natural pero sen deslumbrar. Víase nela que era unha verdadeira senhora.
Entraron nunha pousada sita a unha légoa e media da capital preto da noitinha e os que alí había olharon con disimulo ós recén chegados, sobre todo a ela, con furtivas e fuxidías olhadas. A parelha sentou nun recanto do local e axinha foron atendidos pola patroa, que se lhes achegou con amable sorriso.
-Que vai ser ? - díxolhes sen deixar de sorrir.
-Queremos cear -falou a dona- Que tenhen ?
-Carne ou peixe -respondeu- Auga ou vinho -dirixíndose a el- Branco ou tinto e pan da casa.
Non era a primeira vez que o Arghina fitaba aqueles vixos, mais seguíalhe fascinando a súa beleza, o mesmo que o resto da dona, que vestía roupas humildes nun intento de camuflar recónditos encantos femininos. Apartou axinha os olhos da purria pois, se o purrio se decataba, abismaba con vixos feros a quen ousase por os seus na purria. Así, o purrio, que non andaba lonxe, achegouse a eles con aquel aceno avinagrado que o caracterizaba.
-Ti que fas aquí ? -preguntou secamente á sua esposa.
-Atender ós senhores por ti estares ocupado -dixo a dona borrando de socate aquel seu fermoso e natural sorriso.
-Xa os sirvo eu ! Ti vai para a cocinha e non saias ! -ordeou o marulo.
Cando se retirou o taberneiro, a companheira do arghina faloulhe con discreción:
-Seica che gusta a femia...
-A min e a todos cantos hai aquí...que outro atractivo pode ter esta baiúca ?, pero xa ves o Cancerbeiro que a garda...
-Can bravo onde os haxa...o clásico ciumento. Difícil tarefa a de achegarse a ela sen atrapar unha boa trabadura...
-Pois para iso vinheches ti -concluiu o home.
A cea, sen ser prato de alta cociña, tinha calidade e cantidade abondo para satisfacer o padal máis esixente. O vinho, natural e con corpo, nada tinha que ver con esa purrela que empezaban a engarrafar nas vilas e cidades. Digno remate daquela saborosa pitanza foi un fumegante e aromático café portugués de pota. O dela, cunhas pingueirasde leite. O del, con pingueiras de branca. O Arghina dixo ó patrón: -Estaba todo moi bo; cóbrese un peso en plan propina e...ai ! alugan vostedes cuartos ?
O pousadeiro olhounos a un e outra, darriba abaixo e dabaixo arriba e respondeu sen se inmutar:
- Depende.
- Pois daquela teremos que buscar outro sitio. A minha dona e máis eu quixeramos descansar un pouco antes de irmos a Santiago pola manhá pois...
O taberneiro cateóunos ben darriba abaixo e viceversa, parándose máis nas lúbricas redondeces dela.
- Serán catro pesos. Arriba hai dous cuartos; o primeiro é o noso e o voso, ó seguinte. O escusado, ó final do pasilho. Cando queiran subir, colhan unha vela aquí embaixo. É o que hai mentres non chegue a "eleutricidá". Enriba da mesinha hai mistos. A maleta sóbea vostede...se quere.
A parelha tomaron máis cadansúa taza de leite morno e logo ela acendeu unha vela na lareira e comezou a subir. Os clientes parecían non prestar atención pero, ningún deles se perdeu a arrandeo das cadeiras da mulher remontando as escadas. O canteiro seguiuna, cargando co seu atilho e a maletinha dela.
- Nada máis acubilhárense entre as sabas, a dona comezou a facerlhe cóchegas ó home. Este díxolhe nun borborinho: " Non vinheches para iso ". Ela interrumiu os preliminares de contado e o Arghina concentrouse en escoitar. En cousa de minutos, o balbosdo do bochinche foi mermando ata desaparecer. E, dalí a pouco, sentiu a traveso do tabique como o patron e a patroa se deitaban.
- A división de táboas non impediu que o Arghina puidese oir farfallar algo inintelixible ó patron. Máis nidia lhe chegou a resposta dela: " Boh!, vai daí que me doe a cabeza ". Axinha engadiu el, case berrando e un tanto amolado: " Vale, pero de manhán non pasa, eh ?" Non tardou en prender no sono o desairado amante. O Argina podía sentir como os ronquidos case facían tremer as táboas do cuarto.
- Ó cabo duns dez minutos abriuse a porta de vagar, deixando entrar unha raiola de luz que proviña da vela que unha suxestiva mulher en camisón sostinha na man. A suposta dona do Arghina ergueuse, encarou coa recén chegada, quen lhe aconselhou: " Apaga a vela ó entrares e que non te vexa. Eu xa venho de ourinhar" " Pois fixeches ben porque "iso" xa está ben teso", contestoulhe a bonita xosca. De seguido, a profesional contratada polo Arghina, deitouse a carón do bruto e tratou de ganharse o xornal botándolhe man ó barroi que acariciou de contado. El queceu axinha e voceou: "Seica xa non che doe a cabeza ?" Ó pouco tempo arfaba de gosto e axinha caeu nun sono profundo, cousa que aproveitou o Arghina para dedicarse ó seu sen maior perigo.
- Antes do amencer, ambas mulheres volveron a intercambiar os postos e as velas e rematar cada ovelha coa súa parelha. Non era día cando o Arghina deixaba á acompanhante no portal da casa en que vivía. Pagoulhe o acordado e algo máis e encaminhouse cara ó novo trabalho. Non durmira ren aquela noite pero ía máis ledo que o cuco.
- Non penso dicir, nin por todo o ouro do mundo, onde hai en Santiago unha virxe de pedra coa cara dunha taberneira garrida. Ademais, estas son cousas que, hoxe por hoxe, na turística cidade, non interesan a ninguén.
- Xa saben; sonlhe cousas do mornar e rosmar. Xidas raulas e vaidó.
- ...pica, canteirinho, pica...