A.M.A. reflicte as posicións dos expertos sobre a responsabilidade penal das persoas xurídicas sanitarias
As últimas reformas do Código Penal español fan que tamén as sociedades sanitarias, hospitais, institucións e mesmo colexios profesionais poidan ser imputados penalmente. Sobre esa premisa, e para previr riscos, os expertos participantes no Taller A.M.A., dentro do 23er Congreso Nacional de Dereito Sanitario, aconsellaron ás persoas xurídicas do ámbito sanitario desenvolver accións de "compliance" e plans de prevención de delitos.
Nun paraninfo sen un só sitio libre durante todo o taller, exerceu de directora e moderadora da sesión Raquel Murillo, directora xeral adxunta e directora do Ramo de Responsabilidade Civil de A.M.A., a Mutua dos Profesionais Sanitarios. Destacou que, tras as recentes reformas do Código Penal de 2010 e 2015 e da Circular 1/2016 da Fiscalía Xeral do Estado, os tribunais aínda non tiveron tempo material de unificar a nova interpretación e aplicación normativa sobre a responsabilidade penal das persoas xurídicas no ámbito sanitario.
Para Raquel Murillo, parece claro que, en diante, esas persoas xurídicas deberían empezar a traballar nun plan de prevención eficaz dos delitos que poidan cometerse na súa actividade. Na súa opinión, aínda que fai falta que os tribunais precisen aínda máis o alcance desa responsabilidade penal, unha planificación previa axudará a mitigar os hipotéticos casos de responsabilidade que puidesen producirse en sociedades sanitarias.
UN NOVO SISTEMA
Raquel Murillo moderou ademais o diálogo cos catro relatores do Taller. Alfonso Trallero, socio do despacho Bajo & Trallero. Expresou que hai dous grandes correntes, a de quen cre que a responsabilidade penal das persoas xurídicas só pode ser vicarial respecto dunha persoa física, e a de quen cre que si pode existir responsabilidade directa. Aínda así, mostrouse convencido de que ambas as tendencias teñen razón, e na práctica terminarán por converxer.
Mentres chega ese consenso, lembrou que as sociedades sanitarias poden verse afectadas só os supostos concretos contemplados no Código penal, en especial respecto de delitos como tráfico ilegal de órganos, revelación de segredos, infraccións de propiedade intelectual ou industrial, publicidade enganosa, emisión de radiacións, suborno, tráfico de influencias ou delitos contra a saúde pública relacionados con medicamentos.
Participou tamén Antonio del Moral, maxistrado da Sala do Penal do Tribunal Supremo, para quen as novidades normativas han servido para que as empresas dediquen máis espazo para previr delitos, función preventiva que sempre debe estar presente en calquera Código penal.
Del Moral insistiu en que ás persoas xurídicas non se lles poden impoñer determinadas penas, como a privación de liberdade, aínda que engadiu que, se persoas físicas concretas cometen determinados delitos para beneficio dunha persoa xurídica sen que dita persoa xurídica previunos na súa organización, tamén se lle poderán impoñer penas. Para previr ese tipo de situacións, subliñou como eximentes os programas de cumprimento normativo, ou de 'compliance', sempre que poida demostrarse que, de forma racional, eses programas facían evitable a comisión deses delitos.
José Manuel Maza, maxistrado da Sala do Penal do Tribunal Supremo, explicou que a nova normativa equivale á aplicación dun novo sistema, algo que viña reclamando encarecidamente desde a Organización para a Cooperación e o Desenvolvemento Económicos, OCDE, que vincula directamente o seu uso coa loita contra a corrupción. Como outros moitos países, España debeu incorporarse a esta figura, de tradición claramente anglosaxoa, e que no noso país está a expor problemas prácticos de aplicación que, ao seu xuízo, iranse resolvendo co tempo.
Para Maza, o novo sistema busca a implicación das persoas xurídicas, primeiro na prevención de delitos, coma se fosen policías gubernativos, e, despois de producido o delito, como policía xudicial á hora de determinar quen, como e por que foi o autor. Subliñou ademais que, para selo, o hipotético delito penal sempre debe reportar beneficio á persoa xurídica.
Pechou a sesión Alejandro Luzón, tenente fiscal da Secretaría Técnica da Fiscalía Xeral do Estado. Coincidiu en que os programas de cumprimento normativo, ou 'compliance', están pensados para previr posibles situacións delituosas no desempeño profesional, e a súa adecuada implantación converteraos en eximentes de responsabilidade penal para as persoas xurídicas.
Luzón considerou ademais que os colexios profesionais sanitarios si poderán verse afectados pola norma en determinados casos. Segundo a súa análise, os colexios non encaixan no sector público por moito que teñan relevancia pública, xa que a súa estrutura é tan privada como poida selo a de Mutuas ou Cámaras de Comercio. Sobre hipotéticos casos penais, valorou como difícil que, en fase de instrución, as persoas xurídicas consigan eludir esa responsabilidade.