Horas antes de que se entreguen os Premios Feroz o público pontevedrés puido ver á que é, sen dúbida, unha das grandes favoritas desta cerimonia. Querer, a serie creada por Alauda Ruiz de Azúa (Barakaldo, 1978), puxo o broche de ouro ás actividades previas á gala.
Ruiz de Azúa, xunto aos actores Iván Pellicer (Murcia, 1997) e Miguel Bernardeau (Valencia, 1996), presentaron o impresionante relato televisivo que radiografía os malos tratos dentro da parella, unha violencia a miúdo silenciosa e invisible que sofren as mulleres e os seus fillos.
Nunha entrevista con PontevedraViva, a creadora de Querer explica como foi levar á pequena pantalla esta historia, na que estes dous novos intérpretes dan vida aos dous fillos da parella que, ante os malos tratos que ten a súa nai, reaccionan de maneira oposta.
Querer é a túa primeira serie para televisión. Que foi o que che animou a dar o salto?
Chegoume a intención dos produtores da serie de facer algo sobre o consentimento dentro do matrimonio e pareceume un tema que non se explorara. Era algo que podía abordar desde a familia e interesábame moito mostrar como se manexa esa violencia dentro dela. Lancéime por iso e non tanto polo tema televisivo.
Pero si é verdade que o formato serie víñalle ben á historia, que ocorre durante moitos anos. Descubrimos que ser radicais nas elipses, terminar os capítulos moi arriba e retomalos nun sitio completamente distinto, era algo que non afectaba a viaxe emocional senón que o facía máis interesante. Había ocos que o espectador tiña que encher.
Tiñas claro como tiña que ser Miren, a protagonista desta historia?
Miren está inspirada en moitas historias reais e, sobre todo, creo que o que máis vertebra a ese personaxe é que nós quixemos entender moi ben por que era tan difícil denunciar algo así, por que se podía chegar a tardar tanto en facelo.
Creo que Miren é un personaxe que se constrúe a través da dificultade de contarse. Ten que enfrontarse todo o intre a como me conto aos meus fillos, como me conto ante un axente policial, como me conto ante un xuíz, como me conto ante o meu marido, ante a familia...
E sobre todo que fora unha muller que non dese o "perfil" de vítima, non?
Queriamos que non fose unha vítima compracente co espectador. Non queriamos facer unha vítima perfecta nin ideal ou que xerase unha empatía desde o minuto un, Queriamos darlle o espazo de poder sentir rabia, de poder cometer erros. Iso achegábao máis á realidade.
Cando Nagore Aramburu cruzouse no teu camiño tiveches claro que ela era a túa Miren?
Hai algo moi bonito nos procesos de casting que é cando chega alguén e tes claro que o personaxe é para esa persoa. É un "frechazo" moi bonito. Lembro a primeira proba que fixo. Era a escena de cando Miren denuncia. Rodeáballe moito misterio, pero non era un misterio baleiro. Podías ver que había algo que lle doía dentro e que non era capaz de contar.
Pareceume que Nagore tiña unha capacidade interpretativa de xogar coa contención, pero ao mesmo tempo evocar cousas incribles. E nada, foi un flechazo. Non houbo ningunha dúbida.
Sentes que, dalgunha maneira, con esta serie contribuístes a que se fale dunha realidade silenciosa ou que, polo menos, non é fácil de detectar?
Falamos moito sobre iso, sobre todo á hora de tomar decisións de guion que nos parecían arriscadas. Gustábanos que se puidese xerar conversación e boas preguntas sobre isto. E así, por exemplo, non mostramos ningún tipo de violencia até un momento moi determinado.
Queriamos mostrar sitios complicados e incómodos de xulgar para que se xerase esa conversación que nós mesmos como creadores xa tiñamos. Era trasladar iso ao espectador.
Nun caso de violencia como o que narra a serie, a vítima sempre é a muller. Pero en Querer quixestes visibilizar tamén a dor e o conflito que estes episodios xeran nos fillos, non?
É moi difícil vivir nunha contorna así e que iso non che afecte dalgunha maneira. Nas familias é onde aprendemos a querer. A querer ben ou mal. E eses fillos aprenden aí a querer. Pero logo hai un momento moi bonito cando es adulto e es capaz de ver o que herdaches de decidir que é o que fai con iso. Esa é a viaxe que fan os fillos de Querer.
Ese é a viaxe que quizais menos se espera a xente, porque coa viaxe xudicial podes intuír que a serie pode ir por aí. O dos fillos creo que sorprendeu moito para ben. Emocionou moito ver esa onda expansiva e comprobar como o manexou cada un.
Achegóuseche moita xente para darche as grazas por contar esta historia?
Escribíronme máis. Creo que aínda é un tema moi complicado de falar. Escribíume moita xente que me comparte historias moi duras, tamén o alivio que senten agora. E, sobre todo, o agradecemento de velo reflectido en pantalla. Ás veces xa che alivia só o feito de non sentirte soa ou sentir que non estabas tola.
Só mulleres?
Chegáronme moitas mensaxes de mulleres e tamén de moitos fillos con pais moi autoritarios ou agresivos. Fálanme de como lles marcou e que se senten moi identificados. Mesmo homes comentáronme, sen chegar a ser Iñigo Gorosmendi, que se cuestionaron cousas. Víronse reflectidos nun espello e agora entenden que non estaba ben feito.
IVÁN PELLICER E MIGUEL BERNARDEAU: "APRENDEMOS MOITO CON ESTA SERIE"
Diriades que este foi o proxecto que máis vos marcou até a data?
Miguel: Definitivamente, si. Creo que os dous sabiámolo desde o principio.
Iván: Si, tanto pola dinámica de ensaios como polo guion. Desde que fixen o casting con Alauda, no que houbo moita improvisación, eu conectei moitísimo.
M: Lendo o guion xa había cousas que notas. Había unha escritura que deixaba moito espazo para profundar no tema, pero ao mesmo tempo era moi específica. Estaba moi ben dialogado e iso é moi raro hoxe en día. E logo, sabendo que era Alauda tiñamos claro que o proxecto tiña moito potencial.
Foi complexo preparar os vosos respectivos papeis?
I: A min non me resultou duro. Logo é verdade que cando terminamos dáste conta de que se che quedan moitas cousas no inconsciente. Non te dás conta cando o estás facendo. Estás metido no papel, lévalas para casa e non o notas ata que pasa un mes ou dous.
Eu sabía que tiña que confiar en Alauda. E iso custoume ao principio. Ela tiña as cousas moi claras e sabía como o quería facer. Como actor che crea certa inseguridade o deixarche levar porque moitas veces queres controlalo todo. Con ela deixeime levar e non o pensei moito.
M: Tivemos que entender o tipo de proxecto que quería rodar Alauda. Tiña unha sensibilidade e unha perspectiva moi especial sobre este tema. E das familias, en xeral. Había que entender que tipo de ton quería. Iso para min foi o máis difícil.
E confiar nela para non caer todo o tempo no fácil, que era levar o meu personaxe ao extremo. Ir máis cara aos matices, cara aos grises. Ninguén quere caer en tópicos pero, sen querer, todos tendemos a ir cara ao evidente e aquí era a xogar á non evidencia, a non ensinar demasiado.
Encarnades na serie a outra cara da moeda na violencia machista, o sufrimento dos fillos. Sentistes a presión desa responsabilidade?
I: Eles na serie non son conscientes do que pasa. Vano sendo aos poucos.
M: Creo que o máis interesante deste proxecto é a forma na que retrata a violencia no matrimonio, que non é unha violencia de golpe, senón é a violencia cotiá que se esconde detrás da vida diaria, que é moito máis sibilina e máis dura ao mesmo tempo.
Creo que, sobre todo, funcionou moito esta serie porque ensinou esa realidade da que se fala moito menos. Non é a realidade evidente dun golpe ou dunha violación, senón duns malos tratos continuados en 30 anos de matrimonio. Das dinámicas dunha familia, dun home e dun heteropatriarcado que van cambiando e moldeando a unha nai dentro desa familia.
I: Esa situación fode a vida aos fillos, claro. Ao final son a túa nai e o teu pai. E podes ser consciente de moitas cousas pero segue sendo o teu pai. Segues querendo que te queira e queres querelo a el tamén. Prefires crer que non está a pasar.
Aitor e Jon, o voso personaxes, son dous fillos que, a partir dun mesmo episodio de violencia, reaccionan de maneira completamente diferente. Credes que o espectador pode empatizar máis cun que con outro?
M: Eu creo que Alauda fai un traballo moi interesante de pór ao público na mesma dicotomía dos fillos. Os dous son moi diferentes e mostran os dous camiños que poden levar nunha situación como esta. E o público tamén toma un camiño ou outro. Haberá xente que empatice con Jon, sobre todo moita da nosa idade, e moita outra xente farao con Aitor.
I: E iso é o bonito tamén. Haberá quen mire a Jon e diga "espabila, cona, déixate de bobadas e apoia o teu pai".
M: É moi interesante. É un gran pistoletazo de saída para conversacións nas que cada un conseguiu entender máis o por que fai cada un o que fai.
Esta serie axudouvos a reformularvos cousas?
I: Eu aprendín moito, pero véndoa máis que facéndoa. Cando a estás facendo non es capaz de saír. Eu vivín a serie como a vive Jon. Só es capaz de ver iso. Pero cando a ves desde fóra, aprendes. Aprendes de verdade.
Coa violencia non verbal, por exemplo. Cando estaba a ler o guion xa me resoou moito con cousas que vexo no cotián, pero logo xa véndoo foi como "que forte".
M: Esta profesión é unha pasada para min. Poder aprender cousas da vida facendo o teu traballo é complicado. No noso pódese. Eu aprendín moito. Xa non só a revisarme como home. É bonito que como actor teñas unha viaxe e como público teñas outro.
Moita xente díxonos que esta é unha serie moi necesaria e eu sempre penso que tiven moita sorte de estar dentro e fóra. Porque desde dentro se vive unha cousa e desde fóra outra completamente distinta. Eu aprendín moito de Aitor.
