Manuel Pérez Lourido
Descubrindo a Josep Pla
"De cando en vez a vida... faise da nosa medida, colle o noso paso e saca un coello da vella chistera e un é feliz como o neno cando sae da escola". Estas palabras dun vello disco de Serrat poden ilustrar o meu encontro cun libro de Josep Pla. Mellor dito, a miña experiencia da lectura dun libro de Josep Pla. É o típico autor cuxos libros adoitamos obviar, como estamos a empezar a facer cos de Umbral e os do mesmo Cela. Pla pertence a esa lista demasiado larga de autores que adoitamos deixar para despois e así, entre uns e outros, permanecen no esquecemento. No meu caso o feitizo produciuse ao tropezar con "Cadernos do Empordán" case de casualidade. Vostedes saben como escribía Galdós, que parece que oon o facía, senón que poñía ladrillos no seu sitio, un tras outro, perfectamente aplomados, ata levantar un edificio que deixaba pampo ao máis sobrio. Pois iso é o primeiro que lle vén a un á mente ao catar a Josep Pla. Catar aquí é eufemismo de saborear con glotonería, permítase o oxímoron.
En "Cadernos do Empordán", fala o de Palafrugell de experiencias ou, mellor, do seu pouso. Aquilata o tempo pasado e o redime, demórase na paisaxe, nos cheiros e sabores, nos tipos humanos e as rutas marítimas. Fala Pla da vida con maiúsculas plasmando as vidas pequenas, as sortes minúsculas. É tan poeta Pla que o ignora pero ten a súa prosa unha pátina lírica a forza de natural e próxima. Non hai impostura nin alarde, non hai vaidade nin fachenda. É Pla a antítese do posmodernismo, case o seu antídoto. Este escritor, infravalorado se consideramos a atención que se lle presta a outros de menor talla, condenado a resucitar nos aniversarios, que se prodigou ata reunir unha obra completa de máis de trinta mil páxinas, xustificaba así a súa aposta pola claridade e o seu desdén cara á prosa artística: "O drama literario sempre é o mesmo; é moito máis difícil describir que opinar. Infinitamente máis. Visto o cal todo o mundo opina". Por iso as descricións de Pla abundan e brillan, por iso relense con admiración.
Debería ser obrigatorio ler a Pla para obter o dereito a que che despachasen unha barra de pan ou un litro de leite. Ten mérito que o diga alguén que o atopou de rebote, cando xa arquivara o seu nome entre outros ilustres descoñecidos. Empúxannos cara a todo tipo de mercadorías e moitas veces queda no estante a verdadeira delicia. Xa me fixen con "O caderno gris", un libro con estrutura de dietario, un totum revolutum de anotacións que comezou o escritor durante unha gripe. Vostede debería facer o mesmo. Non coller unha gripe e escribir, senón ler ese libro.