O TSXG ordena á Seguridade Social pagar a viuvez a unha arousá vítima de malos tratos
Por Oskar Viéitez
A Sala do Social do Tribunal Superior de Xustiza de Galicia (TSXG), nunha sentenza na que aplica a perspectiva de xénero, declarou o dereito dunha muller a recibir a pensión de viuvez que o Instituto Nacional da Seguridade Social lle denegou ao cuestionar que fose vítima de violencia de xénero.
A muller e a súa expareja casaron en 1992. Un xulgado de primeira instancia do Salnés ditou en novembro de 2012 unha sentenza de separación, pero ambos seguirían convivindo –polo menos de forma esporádica–, xa que na resolución do TSXG indícase que en abril de 2013 a muller tivo que abandonar o domicilio, "ante as continuas faltas de respecto cara a ela por parte do seu esposo". O home faleceu en agosto de 2020, e en 2021 a arousá solicitou á Seguridade Social a pensión de viuvez, pero o organismo estatal denegoulla meses máis tarde, argumentando que non tiña dereito á compensación por transcorrer un período de tempo superior a dez anos entre a data de separación xudicial do seu marido -no ano 2012- e a de falecemento -en 2020-, e por ter dereito a outra pensión pública.
Os maxistrados, con todo, consideran que a muller acreditou debidamente unha situación de violencia de xénero, atendendo a un informe dunha psiquiátrica do Servizo Galego de Saúde (Sergas), segundo o cal, desde abril de 2013, a demandante acudiu a unha unidade de saúde mental por sintomatoloxía compatible con distimia en "estreita relación" coa situación altamente estresante que viviu no ámbito familiar consistente, segundo sinálase no documento, en "relación conxugal de elevada conflitividade e violencia de anos de evolución e ruptura de parella, en abril de 2013".
O TSXG salienta que se trata dun informe "emitido por unha médica especialista en psiquiatría destinada no servizo especializado do sistema nacional de saúde, do cal se deriva, non só unha obxectividade na emisión do informe, tamén, pola súa especialización, unha maior competencia para detectar a credibilidade dos factores estresores vinculados á sintomatoloxía". Ademais, advirte de que o feito de que ese informe se emitise tras a solicitude da pensión de viuvez "non lle resta nada de credibilidade".
A Sala tamén destaca que outro elemento a ter en conta nestes casos nos que se cuestiona se hai violencia de xénero aos efectos de acceso a unha pensión de viuvez é, "a valoración da verosimilitude do relato da parte demandante en relación coa súa conduta procesual e as súas posibilidades racionais de actuación dentro do contexto no cal se desenvolve esa conduta persoal". Así, recalca que se debe utilizar "a técnica da posicionalidade como método de axuizamento de xénero para evitar o prexuízo de non crer a quen di ser vítima de violencia e, á vez, enfrontala a unha proba case diabólica dunha situación desenvolvida no ámbito da privacidade e moito tempo antes do momento procesual".
Na sentenza incide en que "o alegado na demanda de divorcio non chegou a ser acreditado en xuízo nin declarado probado na sentenza de divorcio, pois finalmente se chegou a un divorcio de mutuo acordo, pero iso non lle pode pasar factura á demandante cando a súa conduta de aceptar o divorcio de mutuo acordo resulta lóxica dentro dun contexto de violencia, precisamente para evitar a conflitividade".
O alto tribunal galego conclúe na resolución que as alegacións contidas na demanda de divorcio acerca de que a recorrente abandonou a vivenda conxugal en abril de 2013 "ante as continuas faltas de respecto cara a ela por parte do seu esposo, que facía meses se incrementaran considerablemente, marchándose da súa casa co posto e sendo acollida pola súa familia" son verosímiles. Desta forma, indica que "debuxan unha reacción entendible de abandono do fogar nun contexto de violencia de xénero", así como que "se producen nun momento tan pretérito no tempo ao falecemento do exesposo da demandante que é impensable tachalas de preordenadas á obtención dunha pensión de viuvez".
Na sentenza, os maxistrados tamén sinalan que, ademais de ser verosímiles, "ven corroboradas polo informe médico da Unidade de Saúde Mental e, á vez, operan como corroboracións do devandito informe, en canto coinciden temporalmente e no seu contido".