A cara máis descoñecida do Seprona: gardiáns da saúde pública
Por Natalia Puga & Mónica Patxot
Se pensa nunha unidade policial que vele pola conservación da riqueza de especies de flora e fauna que hai na súa contorna. Se o que busca é un grupo de axentes especializados que loiten contra as verteduras, a contaminación e os incendios. Ou se o que quere atopar é unha patrulla que se encargue de garantir a sanidade animal e vexetal e a saúde pública vinculada á seguridade nos produtos alimenticios, fitosanitarios ou farmacéuticos. En todos os casos, e nunha infinidade máis que custaría enumerar sen risco de que algún queda no tinteiro, a resposta á súa procura atoparaa no mesmo lugar, o Seprona.
O acrónimo fai referencia ao labor co que foi concibido cando se creou en 1988,Servizo de Protección da Natureza, pero esta unidade da Garda Civil chega este ano ao seu 30 aniversario cun abano de labores moito máis amplo que tratará de debullar o tenente Álvaro Lago, que está ao temón en Pontevedra.
O máximo responsable do Seprona na provincia de Pontevedra desde fai sete anos tanto se levanta un día e dedícase en corpo en alma a investigar un incendio forestal como ao día seguinte centra todos os seus esforzos nunha operación contra o furtivismo, pero con motivo destas tres décadas de historia da unidade explica a que quizais é a cara máis descoñecida do servizo, o seu labor relacionado coa saúde pública, que nos últimos anos deixou intervencións tan soadas como desmantelar un obradoiro clandestino de churros que fornecía a cafeterías de toda Pontevedra ou a investigación sobre un home que vendía a través de Internet desde Cangas MMS, composto tóxico con falsas propiedades curativas.
O Seprona cumpre 30 anos de evolución continua. Cales foron os cambios máis recentes que se incorporaron no servizo?.
Cambios en canto á xefatura do Seprona, que cada vez se orienta máis á seguridade alimentaria, á seguridade medicamentosa, onde hai bastante fraude. Nese sentido temos ordes de servizo que nos veñen ditada pola Xefatura, coordinadas coa Europol e cos organismos competentes da Unión Europea. Normalmente temos a operación Pangea e todos os anos temos un período de explotación que adoita ser entre outubro e novembro -xa o fixemos a semana pasada- que consiste en facer inspeccións, detectar medicamentos que están en alerta, que se venden como suplementos alimenticios, pero métenlle principios medicamentosos no medio. Os máis recorridos son os derivados do tanalafilo ou o sindenafilo, que son o principio activo da viagra. Véndense en sexshops, en herboristerías... teñen bastante éxito.
Todo o relacionado coa saúde pública é, quizais, a parte máis descoñecida do seu traballo de saúde pública?
Traballamos moi da man coa inspecion farmacéutica. Moitas veces eles teñen moito máis coñecemento que nós e guíannos e nós facemos a outra labor que a eles cústalles máis, a de investigación policial. Traballamos tamén coa inspección de seguridade alimentaria e o servizo de riscos ambientais do Sergas. Estes son os dous campos que ultimamente están a ter máis peso no noso día a día.
Nesta materia, o tenente Lago fai referencia a unha lista de actividades ampla que vai desde "os fitosanitarios, o carné do aplicador, a venda ilegal de fitosanitarios, a sanidade vexetal e animal, a gandería..." e que vai incorporando novos campos de traballo como, recentemente, a necesidade de realizar inspeccións pola aparición dos primeiros positivos de peste porcina africana en Europa. Unha vez máis, faise necesaria a coordinación cos departamentos de sanidade animal de distintas administracións, en especial, da Xunta de Galicia, pois "nós non somos facultativos e hai unha parte do traballo que é máis para un veterinario".
Ata chegar ata a este momento actual houbo 30 anos de evolución continúa desde que en 1984 deuse o primeiro paso coa creación das patrullas todoterreo e en 1988 constituíuse oficialmente o Seprona. Daquela respondía a unha necesidade operativa detectada na Garda Civil, pois se trata dun Corpo cuxo servizo está máis orientado a contornas rurais que urbanos e necesitaba chegar a todos os recunchos con maior facilidade. O xerme de todo foron as patrullas motorizadas e, desde entón, o tenente Lago lembra que "foi evolucionando, queremos abarcar un pouquiño máis, ser máis especializados…".
Na actualidade xa non só hai patrullas en moto que chegan aos lugares máis recónditos, senón que tamén se constituíron equipos de investigación máis orientados a asuntos de índole penal, "ás dilixencias, aos informes máis técnicos, máis exhaustivos, máis pormenorizados", de modo que se xeraron dinámicas de traballo que esixen ir actualizándose en "ámbitos responsalidad que cada vez son máis complexos" e con normativas sectoriais moi técnicas e en cambio continuo. Os 43 axentes que prestan servizo en Pontevedra -o persoal elévase a 50, pero teñen baixas- non pairan de formarse desde que superan o curso de acceso inicial.
O abano de tarefas que asumen é cada vez máis amplo, pero cal é a que lles xera máis carga de traballo?
Tocamos moitas cousas, unha delas é o Urbanismo, tanto con denuncias de paisanos que nos veñen como polo que nos chegan por Fiscalía, que vén e pídenos informes. Pero cando temos episodios de incendios gordos iso é o que máis nos absorve. O ano pasado, cos incendios do 15 de outubro, tivémolo que deixar todo e durante máis dun mes dedicámonos a investigar incendios. Para a investigación de incendios hai que ter unha capacidade de frustración máis alta que a media porque realmente son complicados e non é proporcional a colaboración cidadá coas desgrazas que xeran os incendios. Chegas a un punto en que a xente se che di algo cho di coa boca pequena e non o vai a manifestar por escrito en ningún momento. O Codigo Penal en España é moi garantista e, para estes delitos, non facemos nada como non teñamos unha testemuña que nos poida dicir algo importante ou nos achegue algún dato para situar ao sospeitoso na hora do inicio e para que podamos saber a motivación. Pero á hora de condenar, con esa carga probatoria é dificil.
Por que é tan difícil investigar un incendio a pesar dos avances que se producen en materia de investigación? Quizais, porque todo queda arrasado?
Ao que rouba, pódeselle coller co obxecto roubado, pero o que prende lume, ás veces, coas condicións tan favorables como as do día 15 do ano pasado, cun chisqueiro xa non necesitas nada máis. Ademais, é un delito que o autor pode atopar o mellor momento, a mellor circunstancia, para que ninguén o observe, para que ninguén se poida entrometer. Busca o mellor momento para a impunidade. E logo, o punto de inicio, primeiro arde, logo asolágano de auga e logo pásanlle por encima 50 persoas. Rascar aí algún vestixio físico é complicado. Co cal vai ser a proba persoal a que prime, é dicir, o testemuño de posibles testemuñas, buscar unha motivación dependendo do punto de inicio, o mapa de actividades da zona, se é a caza, a agricultura, se hai conflitos entre comunidades de montes, conflitos entre veciños, se hai motivacións moi distintas.
Ten vostede a percepción de que segue habendo tolerancia cidadá cara á actividade incendiaria?
O ano pasado, os incendios xeráronse en grupos de poboación moi pequenos onde todos os veciños coñécense de toda a vida. Un veciño non vai denunciar a outro salvo que leven mal ou lle do mesmo. O normal é que non o denuncie porque sabe que se non sae condenado, terao alí toda a vida. Ademais, hai un perfil moi común nos incendiarios que son xente moi vengativa e que normalmente a demais xente do pobo tenlle respecto ou lle ten medo directamente.
O tenente Lago define moi gráficamente o seu ámbito de competencias asegurando que "Pontevedra é unha provincia que é full equipe, ten de todo" e, dentro do seu ámbito de competencias, neste territorio tocan todas as posibles. O control sobre a caza e a pesca estaba entre as tarefas iniciais do servizo e continúan moi presentes no seu día a día 30 anos despois. "Temos furtivismo, mar, moito sector pesqueiro e marisqueo e temos tamén algo de caza", explica.
"O monte é moi grande e non podemos estar en todos lados, pero de cando en vez collemos a alguén", indica o tenente Lago. Aínda que en materia de caza non hai na provincia "grandes problemas" si se atopan cunha pequena actividade de furtivismo e "por suposto, algún tema de cebos envelenados". O pasado mes de xuño sorprenderon a varias persoas colocando uns cebos na zona de Santa María de Oia con"velenos bastante potentes e perigosos, non só para os animais". Os 408 gramos intervidos "tiñan unha capacidade de matar a mil e pico persoas", levando á reflexión inevitable de que "a xente ás veces é un pouco inconsciente".
En materia marítima a actividade furtiva é moito máis intensa e no marisqueo detéctase "o máis sanguento", pois , por unha banda, o furtivismo é un beneficio fácil e, por outro "hai demanda tanto do sector hostaleiro como dos particulares", de modo que "é un problema difícil de atallar".
Parece que existe pouca concienciación cidadá da importancia de coidar o medio.
Cada vez máis, pero aquí teñen que pasar desgrazas como a do ano pasado para que a xente realmente conciencíase. Xa non só polo medio ambiente, senón para a vida das persoas. En Pontevedra e en xeral en Galicia temos todos os condicionantes para que os incendios sexan un problema serio. Temos gran continuidade de masa forestal; preponderancia, sobre todo na contorna da costa, de especies pirófilas, como é o piñeiro ou o eucalipto, a mimosa...; e unha poboación diseminada e atomizada, incrustada no propio monte. Iso é un risco en xeral para a poboación. En Portugal morreron máis de 100 persoas polo lume e aquí librámonos por casualidade. Estiven todo ese día por aí e houbo zonas nas que eu dixen: aquí non morreron de milagre. Nos casos de malos tratos animais o noso traballo aumentou moito nos últimos anos porque hai unha concienciación moi grande, cada vez chaman máis para denunciar casos puntuais.
O traballo do Seprona lévalles a colaborar con distintas administracións en cumprimento de leis de ámbito autonómico, estatal e internacional. En termos xerais, hai unha "gran dispersión normativa", pois cada materia regúlase por un regulamento comunitario, unha lei nacional básica e as comunidades autónomas tamén ten facultades normativas en moitas materias, pero no caso de Galicia e, por tanto, Pontevedra, o 80% das materias que traballan teñen competencia autonómica.
Unha das últimas novidades normativas que tiveron que afrontar é a Lei de protección e benestar dos animais de compañía de Galicia. Supúxolle moita carga de traballo?
Viño a facer algúns cambios normativos. A esixencia do microchip nos cans viña dada por un regulamento que realmente só regulaba os animais potencialmente perigosos e, a partir de aí, a Xunta interpretou que era esixible para todos os animais de compañía. Agora, nesta norma, xa vén que todos os animais domésticos han de levar microchip, cans e cabalos. Aquí cos cabalos mostrencos temos bastantes problemillas. Primeiro empezou coas ' pexas', que agora hai menos, e logo porque este gando está solto, medio asilvestrado, métese en propiedades privadas e en estradas e a xente ás veces tómase a xustiza pola súa man.
Un dos ámbitos de competencias superior no que máis traballan é o relacionado coa normativa aplicable en relación ao comercio internacional de especies ameazadas de fauna e flora silvestre (CITES). Un percorrido polas dependencias do Seprona en Pontevedra permite descubrir a variedade de intervencións que realizan neste campo.
Teñen moita experiencia en materia de CITES. Cales son as especies máis estrañas que se atopou?
Esa pel de Anaconda é bastante peculiar (sinala unha peza de varios metros que teñen colgada nunha das paredes das dependencias). Apareceu nunha casa dun narco. Non foi unha actuación nosa, pero logo levámolo nós. Temos tamén unhas pezas de ocelote, un felino suramericano en perigo de extinción, estaban a vendelas nunha tenda e collémolas. E logo, na última operación, atopouse un pouco de todo.
Esa operación, Hiposacro, resultou especialmente destacada. Faga balance.
Tamén levamos o patrimonio histórico. Nesa actuación tivemos dous grandes ámbitos, o CITES, ata 150 e tantos especímenes sen documentar e tamén 50 e pico tallas de arte sacra que realmente non tiñan ningún documento nin estaban legalizadas nin tiñan ningún documento que puidese demostrar a trazabilidad, de onde saíran. Entendemos que poida haber unha receptación de obxectos roubados porque non nos demostrou o contrario. Había mesmo pezas de interese paleontolóxico, de interese arqueolóxico. En materia de arqueoloxía, o control dos espolios e xacementos arqueolóxicos tamén é unha competencia que leva o Seprona por esa facilidade que temos,coas motos e cos todoterreos, de chegar a sitios que son difíciles de chegar. De feito, o ano pasado collemos 400 moedas pre romanas e fenicias a un vendedor en Vigo.
Relacionadas:
-
Investigan por tráfico de tallas de marfil un veciño da rúa Serra detido en 2022 por comercio ilegal de arte sacra
Por Natalia Puga |
-
Nove investigados na operación contra o comercio ilegal de arte sacra que requisou decenas de pezas en Pontevedra
Por Natalia Puga & Mónica Patxot |
-
Alertan da morte por envelenamento de tres cans en parques de Marín
Por Manu Otero |
-
Denuncian danos nos petroglifos do Parque da Tomba polo paso de motos
Por Redacción |
-
O Seprona denunciou 1.800 infraccións por agresións ao medio ambiente e malos tratos animais en 2018 en Pontevedra
Por Redacción |
-
Dous gardas civís rescatan unha muller sacándoa do río 'á cadeira da raíña'
Por Natalia Puga |
-
A Garda Civil incauta catro toneladas de anchoas en Portonovo
Por Redacción |
-
Desmantelan un almacén clandestino con 50 pezas de arte sacra e 154 animais protexidos naturalizados
Por Natalia Puga |
-
Desmantelan un obradoiro clandestino de churros que servía a locais do centro de Pontevedra
Por Redacción | Creada e actualizada